Waterbeleefroute: Puur Architectuur - Welkom in Manhattan

Beschrijving

Startpunt
Adres: Fontein Love, 8911 AH Leeuwarden 

Wie met de trein naar Leeuwarden komt, kan ‘m haast niet missen: de mistfontein ‘Love’ van de Spaanse beeldhouwer Jaume Plensa. De fontein werd geplaatst in het kader van Leeuwarden-Friesland Culturele Hoofdstad 2018 als onderdeel van het project 11Fountains. In datzelfde jaar werd het hele stationsgebied heringericht tot een open stadsplein met een plantsoen als centraal ontmoetingspunt. Beeldbepalend zijn Plensa’s witte, dromerige kinderhoofden van zeven meter hoog. Inspiratie voor deze mysterieuze mistfontein deed Jaume Plensa op toen hij in de vroege ochtend de nevel boven de Friese weilanden zag. Die nevel deed hem denken aan laaghangende wolken; het gevoel dat je de hemel bijna kunt aanraken. Dat idee heeft hij vertaald naar twee dromerige, immense kinderhoofden. Ze zijn naar elkaar toegedraaid, maar hebben beide hun ogen gesloten en dromen van de toekomst.

Tussenstop 1: Het Leeuwarder Manhattan
Adres: Sophialaan 4 8911 AE Leeuwarden

Klein 'Manhattan'; zo wordt het zakelijk centrum van Leeuwarden ook wel genoemd. De skyline van dit stukje stad hebben we voor een groot deel te danken aan de architect Abe Bonnema. Verteller Marjolein Ley vertelt in de onderstaande video meer over zijn leven en ontwerpen.

Bekijk de video

Leuk detail: het rode lichtkunstwerk bovenop het gebouw van ING is de ‘schrijvende hand’ van kunstenares Marte Rölling. Een verwijzing naar de Post- Cheque- en Girodienst, de voorloper van de Postgiro en de Postbank.

Benieuwd hoe de binnenstad van Leeuwarden eruitzag vóórdat het Leeuwarder Manhattan verrees? Bekijk ook nog onderstaande video van het Fries Film Archief. In de jaren '50 trof je in het stationsgebied geen verzekeraars, maar vooral vee en veehandelaars. Geluid aan!

Bekijk de video

Tussenstop 2: WesterState
Adres: Tesselschadestraat 55, 8913 HA Leeuwarden

Een tijdloos gebouw met de blik fier richting het zonnetje; dat is de nieuwbouw Wester State van het Centraal Justitieel Incassobureau. Het kantoorpand is bijzonder transparant en maakt optimaal gebruik van daglicht, lucht en ruimte. De gebogen lamellen voorkomen dat het zonlicht weerspiegelt en zien er van de buitenkant spectaculair en speels uit. Een werkruimte vol daglicht; wie wil dat nou niet? Het is prettig werken en bespaart energie. De Wester State werd in 2012 gerealiseerd naar een ontwerp van Claus en Kaan Architecten.

Tussenstop 3:  Slauerhoffbrug
Adres: Slauerhoffbrug, Slauerhoffweg, 8912 AP Leeuwarden

Wachten voor de Slauerhoffbrug is helemaal geen straf. Deze Leeuwarder ‘staartbrug’ staat niet voor niets in de internationale top 10 van meest wonderlijke beweegbare bruggen, direct na de Tower Bridge in Londen. Wat de Slauerhoffbrug zo bijzonder maakt: het scharnierpunt bevindt zich niet onder, maar op het wegdek. Deze reusachtige ‘arm’ tilt het wegdek in een hoek van negentig graden in de lucht om boten te laten passeren. Een bijzonder indrukwekkend gezicht, zo’n zwevend stuk wegdek. De Slauerhoffbrug is vernoemd naar de in Leeuwarden geboren schrijver Jan Jacob Slauerhoff. De opvallende kleuren – geel en blauw, ook terug te zien aan de onderzijde -verwijzen naar de kleuren van het wapen van de stad Leeuwarden. De brug opent zo’n tien keer per dag. Wie weet heb je geluk!

Tussenstop 4: Elfstedenhal
Adres: Fryslânplein 1 8914 BZ Leeuwarden

Schaatsen op natuurijs in het Friese landschap, het is ons helaas maar zo nu en dan gegund. Gelukkig is de gloednieuwe Elfstedenhal uit 2015 ook héél erg klaar voor de Tocht der Tochten. Meer weten? Bekijk de video!

Bekijk de video

Tussenstop 5: Uitzicht op de Noorderplantage 
Adres: Noordersingel 102, 8917 BD, Leeuwarden

Lange tijd bleef de bebouwing in Leeuwarden keurig binnen de stadsgracht, die vanaf deze plek wonderwel te bewonderen is. Pas vanaf de negentiende eeuw begon er een stormachtige groei buiten de stadswateren. Aan de Noordersingel staat een aantal indrukwekkende panden uit precies die tijd: het Diakonessenziekenhuis op nummer 88 bijvoorbeeld, een statig gebouw in neo-renaissancestijl dat in 1894 verrees naar een ontwerp van de Friese architect Willem Cornelis de Groot. Hij ontwierp ook de Hollanderwijk achter het station, een beschermd stadsgezicht en rijksmonument dat in het eerste deel van ‘Puur Architectuur’ aan bod komt.

Voor wie op deze plek nog iets verder de geschiedenis in wil: bekijk vanaf de Noordersingel ook zeker eventjes de wal van de Noorderplantage. Hier op de hoek met de Spanjaardslaan zie je goed dat het vroegmoderne Leeuwarden een vestingstad was; vanaf de waterkant herken je nog steeds de vorm van een bolwerk (ook wel dwinger of bastion) in het groen. Dit stukje stadsgeschiedenis diende onlangs nog als inspiratie bij de aanleg van een eigentijdse ‘dwinger’ bij de Groene Ster, net buiten Leeuwarden. Daar staat een hof van moderne woningen op een hedendaags bolwerk aan het water: de Wielendwinger, ook wel het ‘Bastioneiland’ genoemd!

Tussenstop 6:  Prinsentuinpontje & Koperen Tuin
Adres: Noordersingel 62 8917 BB Leeuwarden

De Prinsentuin werd in eerste instantie aangelegd als lusttuin voor de Friese stadhouders, die vanaf het einde van de zeventiende in Leeuwarden verbleven. Een leuke speurtocht voor tijdens het wandelen: ergens in de Prinsentuin hangt een negentiende-eeuwse gedenksteen voor Willem-Frederik van Nassau, een verwijzing naar de stadhouderlijke tijd. Vanaf 1795 kreeg de Prinsentuin een publieke functie en was de gewone Leeuwarder bevolking er welkom. Wéér ietsje later verzorgde landschapsarchitect Lucas Pieters Roodbaard de herinrichting van de tuin. Het is zijn ontwerp dat je hier vandaag de dag terugziet. Bezienswaardigheden in de Prinsentuin zijn het Pier Pander Museum - een ode aan de Friese beeldhouder Pier Pander – en restaurant de Koperen Tuin, dat zijn naam te danken heeft aan het gelijknamige boek van Simon Vestdijk. Het pand fungeerde vroeger als theehuis van de Friese Nassaus. Vanaf het terras kijk je uit over de muziekkapel en de vijver. Bepaald geen straf!

Tussenstop 7: OBE & Tresoar 
Adres: Heer Ivostraatje 1 8911 DP Leeuwarden

Een modern publiekscentrum waar taal – in werkelijk al zijn vormen – wordt gevierd: dat is talenpaviljoen Obe, recht tegenover de Oldehove. Het paviljoen werd ontworpen door het Rotterdamse architectenbureau Powerhouse Company in het kader van Lân fan Taal, onderdeel van Leeuwarden-Friesland Culturele Hoofdstad van Europa 2018. In Obe krijgt het Fries de ruimte komt de schoonheid van meertaligheid aan bod in exposities en activiteiten. Enerzijds een gebouw en expositieruimte, anderzijds ook een beetje een meubel: het glooiende dak dient als een enorme openluchttribune. En die bijzondere naam? Die heeft het paviljoen te danken aan de Friese dichter Obe Postma. Met de bouw van Obe kwam nog een extra uitdaging om het hoekje kijken: de verbinding tussen het Oldehoofsterkerkhof en de Prinsentuin moest verbeterd worden. Daartoe werd gelijktijdig de Groeneweg – lange tijd een barrière tussen binnenstad en park – heringericht. Ook van belang voor het tegenovergelegen Historisch Centrum Leeuwarden, Tresoar en Afuk; instellingen die allemaal een steentje bijdragen aan Obe.

Het gebouw van Tresoar – vanaf Obe goed te zien - mag hier overigens niet onvermeld blijven. De vele ramen hebben elk een andere breedte, waardoor er een dynamisch en speels geheel ontstaat dat doet denken aan een uitvergrote boekenkast. Toepasselijk, gezien Tresoar een grote wetenschappelijke bibliotheek en veel Fries archiefmateriaal huisvest. Het gebouw werd in 1957 ontworpen door Piet Tauber. 

Tussenstop 8: Fries Museum & Wilhelminaplein
Adres: Wilhelminaplein 92, 8911 BS Leeuwarden 

Hier komen we op onze route opnieuw de architect Abe Bonnema tegen. Marjolein vertelt meer over het nieuwe Fries Museum en de rol van Bonnema bij de herinrichting van het Wilhelminaplein. 

Bekijk de video

Tussenstop 9: Neushoorn
Adres: Neushoorn Ruiterskwartier 41 8911 BP Leeuwarden

Een goed voorbeeld van een gebouw dat ‘oud’ en ‘nieuw’ moeiteloos met elkaar verenigt: poppodium Neushoorn! Het markante gebouw werd ontworpen door de Delftse architect Chris de Weijer. In 2016 ontving hij hiervoor de Vredeman de Vriesprijs voor Architectuur in Friesland. Waar zit ‘m dat precies in, die combinatie van oude en nieuwe elementen? Loop vooral eventjes de Haniasteeg in om het met eigen ogen te zien. Daar is de buitenmuur gemetseld van hergebruikte stenen, inclusief onvolmaaktheden en ruwe kantjes. Ook overblijfselen van gesloopte panden\n – met of zonder graffiti – zijn gebruikt bij de realisatie van het nieuwe gebouw. Zo heeft de ‘straatcultuur’ uit de oude steeg een plek gevonden in deze nieuwe verzamelplaats voor popcultuur en talentontwikkeling. Nieuwsgierig naar de binnenkant? In Neushoorn is het altijd een drukte van belang; het gebouw huisvest namelijk niet alleen een poppodium met verschillende concertzalen, maar vormt ook de thuisbasis van verschillende creatieve opleidingen van het Friesland College. Vraag gerust of je eventjes binnen mag spieken!