Wolvega-Akkrum | Liberation route: Etappe 1
Nach der Niederlage der alliierten Luftlandetruppen bei Arnheim im September 1944 dauerte es bis März 1945, bis die Alliierten wieder in die Offensive gingen. Danach ging es jedoch schnell voran. Die deutschen Streitkräfte in Gelderland und Overijssel waren stark geschwächt und die Überlegenheit der Alliierten war groß. Unterstützt durch einen wirksamen friesischen Widerstand wurde Friesland schließlich in rasantem Tempo befreit.
Anfang April wurde deutlich, dass die Befreiung Frieslands kurz bevorstand. Obwohl die Provinz nicht wie andere Teile der Niederlande unter einem echten Hungerwinter gelitten hatte, herrschte in der Provinz ein großer Mangel an fast allem. Und der Terror der Besatzer wuchs. Infolgedessen wurde auch der Widerstand gegen die Besatzer immer stärker. Der Kampf zwischen beiden war Anfang 1945 härter als je zuvor.
In Friesland wa…
Nach der Niederlage der alliierten Luftlandetruppen bei Arnheim im September 1944 dauerte es bis März 1945, bis die Alliierten wieder in die Offensive gingen. Danach ging es jedoch schnell voran. Die deutschen Streitkräfte in Gelderland und Overijssel waren stark geschwächt und die Überlegenheit der Alliierten war groß. Unterstützt durch einen wirksamen friesischen Widerstand wurde Friesland schließlich in rasantem Tempo befreit.
Anfang April wurde deutlich, dass die Befreiung Frieslands kurz bevorstand. Obwohl die Provinz nicht wie andere Teile der Niederlande unter einem echten Hungerwinter gelitten hatte, herrschte in der Provinz ein großer Mangel an fast allem. Und der Terror der Besatzer wuchs. Infolgedessen wurde auch der Widerstand gegen die Besatzer immer stärker. Der Kampf zwischen beiden war Anfang 1945 härter als je zuvor.
In Friesland waren die sogenannten Knokploegen (KP) [Schlägertruppen] für die meisten Widerstandshandlungen verantwortlich. Es gab aber auch noch andere Gruppen. Auf Anordnung der niederländischen Regierung in London wurden alle diese Gruppen in den niederländischen Inlandsstreitkräften (NBS) zusammengefasst. In Friesland geschah dies am 12. Dezember 1944.
Mit den NBS, im Volksmund BS genannt, erhielt der bewaffnete Widerstand eine Organisation mit klarer Struktur. Die NBS sollte auch bei der bevorstehenden Befreiung eine Rolle spielen. Zu diesem Zweck wurden die Widerstandsgruppen ab Herbst 1944 mit Waffen ausgestattet. Diese wurden aus der Luft abgeworfen.
Am 8. April sendete Radio Oranje die Nachricht "Die Flasche ist leer". Dies war das Signal für die NBS, 36 Stunden später mit den Sabotageaktionen zu beginnen. Ziel war es, den Deutschen die Verteidigung gegen die anrückenden alliierten Truppen so schwer wie möglich zu machen.
Der Widerstand tat dies, indem er Brücken unpassierbar machte, Eisenbahnen lahm legte, Wasserwege blockierte und Straßen versperrte. Die Reaktion der Besatzungstruppen war unbarmherzig. Als Vergeltungsmaßnahme wurden Dutzende von Gefangenen zu verschiedenen Zeiten und an verschiedenen Orten erschossen.
Als die Kanadier am 12. April in Friesland einmarschierten, wurden sie vom friesischen Widerstand äußerst wirksam unterstützt. Da er hervorragend organisiert war, konnte er den Kanadiern helfen, wichtige Brücken unter Kontrolle zu bringen, beschädigte Brücken zu reparieren und sie über die günstigste Route zu beraten.
Am 18. April war die gesamte Provinz mit Ausnahme der Watteninseln befreit (diese wurden erst Ende Mai und im Juni befreit). Im Vergleich zu anderen Provinzen gab es in Friesland nur wenige Kämpfe. Im Allgemeinen wurden die wenigen tausend deutschen Soldaten, die nicht aus Friesland fliehen konnten, von den Kanadiern relativ schnell besiegt.
Der Kommandeur der Royal Canadian Dragoons, Oberstleutnant Landell, lobte die Aktionen des Widerstands mit den Worten "Friesland liberated herself". Das mag zwar etwas übertrieben sein, aber die Aktionen des friesischen Widerstands haben die Befreiung zweifellos beschleunigt. Und sie verringerten die Zahl der Opfer auf Seiten der Alliierten.
Bei den Auseinandersetzungen mit den deutschen Truppen und ihren niederländischen Komplizen verloren mindestens 31 Widerstandskämpfer ihr Leben. Auf der Seite der Alliierten starben mindestens 11 Kanadier und ein Franzose. Die Kämpfe und der Beschuss forderten auch Dutzende von Opfern unter der Zivilbevölkerung. Die Zahl der Opfer auf deutscher Seite ist nicht bekannt, geht aber wahrscheinlich in die Hunderte. Mit 320 zerstörten Häusern, 4.000 beschädigten Häusern und 80 zerstörten Brücken war Friesland die am wenigsten beschädigte Provinz der Niederlande.
Liberation Route Europe ist eine transnationale Gedenkstätte. Eine Route, die Gedenkstätten und Geschichten aus ganz Europa verbindet. Weitere Informationen finden Sie unter www.liberationroute.com
Das wirst du sehen
Startpunkt:
Wegpunkte wandern 49
Wolvega
Navigiere zum Startpunkt
Wegpunkte wandern 49
Wolvega
Navigiere zum Startpunkt
Wolvega (Wolvegea)
Wolvega staat bekend om zijn paardendrafbaan. Het Victoriapark is één van de laatste vier overgebleven drafbanen van Nederland.
Offer voor de vrijheid
Op de algemene begraafplaats van Wolvega herinneren de geallieerde eregraven de inwoners aan de zeven omgekomen bemanningsleden van de Lancaster JB 545 die op 16 december 1943 in de landerijen aan de Sas (onder Sonnega) is neergestort.
Offer voor de vrijheid
Nabij de plek van de crash is als eerbetoon aan de omgekomen bemanning in 2004 het ‘Monument voor Geallieerde Vliegers’ onthuld door de zus van een van de bemanningsleden. Een zwerfkei met een plaquette en een paneel met achtergrondinformatie over de toedracht houden de herinnering levend.
De zeven gesneuvelde militairen waren vijf Engelsen, een Canadees en een Australiër. Ze zijn naast elkaar begraven. Bij elk graf is een identieke zerk van witte natuursteen geplaatst met in reliëf een embleem en een kruis. Het kruis is niet alleen een symbool van het christelijke geloof, maar herinnert tevens aan het offer dat de oorlogsslachtoffers brachten voor een leven in vrijheid.
Het gevecht om de Tjonger brug in Mildam
Ieder jaar op 15 april herdenken de Royal Canadian Dragoons op Leeuwarden Day de bevrijding van Leeuwarden en Friesland. En vrijwel elk jaar staat de regimentscommandant in zijn speech ook stil bij “the Battle of Mildam”.
Het gevecht om de Tjonger brug in Mildam
Ieder jaar op 15 april herdenken de Royal Canadian Dragoons op Leeuwarden Day de bevrijding van Leeuwarden en Friesland. En vrijwel elk jaar staat de regimentscommandant in zijn speech ook stil bij “the Battle of Mildam”. In dit nachtelijke gevecht om het behoud van de brug over de Tjonger slaagden de Canadezen erin een Duitse tegenstoot af te weren.
In de middag van 12 april waren er geruchten in Mildam doorgedrongen dat er Engelsen of misschien wel Canadezen bij Peperga waren gesignaleerd. De Canadese voorhoedes waren Friesland binnengetrokken. Voor de inwoners van Mildam was het toch nog een verrassing toen in eerste instantie één en kort daarna nog een militair voertuig met daarin enkele manschappen in kaki kleurige overalls bij de brug stopten.
Deze voertuigen maakten deel uit van een patrouille van D Squadron Royal Canadian Dragoons onder commando van Luitenant Homer Thomas. Deze Canadezen stelden vast dat de brug in Mildam over de Tjonger, in tegenstelling tot andere bruggen, nog niet door de bezetter was opgeblazen. Dat de Tjongerbrug in Mildam niet was vernietigd, was de verdienste van het plaatselijke verzet. De Duitsers waren wel degelijk van plan geweest om ook deze brug op te blazen. Maar verzetslieden hadden met gevaar voor eigen leven de ontstekers van de bevestigde explosieven verwijderd.
De commandant van het Squadron liet onmiddellijk alle eenheden aanrukken om de brug te beveiligen. En ook de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten werden verzocht om manschappen te leveren. De voorzorgsmaatregelen bleken terecht. In de nacht van 12 op 13 april openden Duitse troepen één van hun schaarse tegenaanvallen in de provincie Friesland. Vanuit Heerenveen wisten zij de Canadezen in Mildam te verrassen. Tot driemaal toe probeerden zij de brug opnieuw in handen te krijgen. In de felle gevechten werden Canadese voertuigen uitgeschakeld. Maar de Dragoons hielden stand en de Duitsers werden weer verjaagd. Mildam was bevrijd.
Bij de gevechten raakten vier Canadese militairen gewond. Hoeveel slachtoffers aan Duitse kant vielen is onbekend. In Mildam was er wel materiële schade, maar er vielen geen doden onder de burgers. Het heeft een haar gescheeld of er waren wel meerdere Nederlandse slachtoffers te betreuren geweest. In de vroege ochtend van 13 april naderde bij de brug in het schemer een groep met tientallen verzetsmensen vanuit de richting van Nieuweschoot. Dit was de versterking waar de Canadezen op 12 april om hadden gevraagd toen de intacte brug ontdekt was. De verzetslieden droegen deels buitgemaakte Duitse wapens en werden in het halfdonker pas laat opgemerkt door de Dragoons.
De eerder genoemde Luitenant Thomas had bijna het bevel gegeven om het vuur te openen. Pas op het laatste moment werd duidelijk dat het geen Duitsers waren. De verzetslieden hadden zich bekend weten te maken door Engelstalige liedjes te zingen.Het behoud van de brug was belangrijk. De Canadezen zouden in de dagen erna veel van de brug gebruik maken om verder in de richting van Leeuwarden op te rukken en de provincie Friesland te bevrijden.
Heerenveen (It Hearrefean)
Heerenveen is het sportiefste én grootste dorp van Friesland!
'Moordhol' Crackstate, het einde van de terreur
"Die morgen duurde langer dan ooit. Ik deed niets anders dan voor het raam staan te praten. Beneden in het park zei een man tegen mij dat de Canadezen in Bontebok waren." Verzetsman Jan Tuut zit op de ochtend van de bevrijding van Heerenveen nog gev...
'Moordhol' Crackstate, het einde van de terreur
"Die morgen duurde langer dan ooit. Ik deed niets anders dan voor het raam staan te praten. Beneden in het park zei een man tegen mij dat de Canadezen in Bontebok waren." Verzetsman Jan Tuut zit op de ochtend van de bevrijding van Heerenveen nog gevangen in Crackstate.
De gevangenis Crackstate is vanaf oktober 1944 het beruchte hoofdkwartier van mannen van de Sicherheits Dienst (SD), die opgejaagd door de geallieerden vanuit België naar het noorden trekken. Er worden talloze gevangenen vreselijk mishandeld, gemarteld en zelfs doodgeschoten. Op het hoogtepunt zitten er 200 tot 300 mannen en vrouwen gevangen. In een vijfpersoons-cel worden soms tientallen mensen opgesloten. Een dag voor de bevrijding dreigen de Duitsers nog de boel op te blazen.
De Canadese bevrijders naderen Heerenveen op 14 april via Mildam. Duitse troepen leveren hardnekkig strijd in dit gebied en er wordt flink met tanks geschoten. De vijftig à zestig gevangenen zitten in doodsangst in Crackstate vast en horen het lawaai in de verte. Totdat bakker Gerlof de Wolf en zijn knecht Hendrik rond half drie vermoeden dat de vijand uit de stad vertrokken is.
De Wolf woont schuin tegenover Crackstate en kent de situatie goed en hij hoort waar de sleutels liggen. Bedacht op bommen en boobytraps sluipen ze voorzichtig door de open voordeur naar binnen. Ze weten de gevangenen uit de cellen te krijgen. In stilte verlaat iedereen de gevangenis met de opdracht om zo snel mogelijk onder te duiken. Er verschijnen zo nu en dan nog Duitsers in de stad. Het blijft levensgevaarlijk.
Schrikbewind
Voordat de SD onder leiding van SS-Hauptsturmführer Kronberger het schrikbewind begint, pleegt het verzet in september 1944 zes man sterk een overval. Ze weten twee gevangen 'illegalen' te bevrijden. Er wordt in maart 1945 overwogen nog een keer een overval te plegen, maar het risico is te groot.
Een paar dagen voor de bevrijding ontvangt Kronberger een dreigbrief van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (NBS). Het is de communistische Districts Operatie Leider (DOL) die hem waarschuwt geen gevangen meer te doden. Een merkwaardig kat-en-muis-spel gaat hieraan vooraf tussen Kronberger en de Districts Operatieleider (DIC) die in Crackstate gevangen zit.
Kronberger sluit een deal in ruil voor vrijlating en de belofte dat de DIC en zijn plaatsvervanger, de 'communistische' DOL terugkeren. De angst voor de 'communistische wraak' van de DOL is blijkbaar groot. Als de DIC en DOL uiteraard niet terugkeren, worden twee gevangenen bij Luinjeberd door de SD vermoord. Meer dan zestig gevangenen overleven hun verblijf in Crackstate niet door marteling, executie of transport naar kampen. Kronberger wordt na de oorlog tot veertien jaar veroordeeld.
Aan het begin van de avond van de 14e april, bereiken de Canadezen eindelijk Heerenveen-Zuid. Rond 19.00 uur halen de bewoners de bevrijders met veel gejuich binnen. Achtergebleven Duitsers schieten dan plotseling toch nog op de feestvierende menigte. Er vallen geen slachtoffers. De volgende dag is heel Heerenveen bevrijd en worden 'landverraders' en gevangengenomen Duitsers opgesloten in Crackstate. Het Huis van Bewaring dient nog enige tijd voor de internering van NSB-ers. In 1973 wordt het afgebroken en in 1995 wordt er een monument voor de slachtoffers onthuld.
Akkrum (Akkrum)
Akkrum is een leuk watersportdorp in het midden van het Friese merengebied, vlakbij Nationaal Park de Alde Feanen.
Endpunkt:
Wegpunkte wandern 19
Akkrum
Navigiere zum Endpunkt
Wegpunkte wandern 19
Akkrum
Navigiere zum Endpunkt
Beschreibung
Startpunkt:
Wegpunkte wandern 49
Wolvega
Navigiere zum Startpunkt
Die Geschichte der Befreiung Westeuropas ist ein Buch mit vielen Kapiteln, von denen einige vor Kriegsbeginn 1939 beginnen und andere oft erst Jahre nach dem Ende des Konflikts 1945 enden. Auf der Route erfahren Sie mehr über die Handlungsstränge, militärischen Schlüsselereignisse, persönlichen Geschichten und Biografien aus dem Zweiten Weltkrieg in Europa. Weitere Routen, Fragmente und Geschichten finden Sie unter www.liberationroute.com.
Endpunkt:
Wegpunkte wandern 19
Akkrum
Navigiere zum Endpunkt
- 49
- 18
- 13
- 14
- 71
- 77
- 48
- 49
- 40
- 41
- 61
- 60
- 08
- 03
- 19
- 24
- 21
- 22
- 47
- 89
- 57
- 88
- 74
- 71
- 77
- 90
- 35
- 25
- 25
- 56
- 23
- 24
- 18
- 16
- 19