Boer - Tzummarum - Klooster Lidlum - Dongjum | Rondjes om de kerken

Deze 13,1 km lange rondwandeling voert langs historische dorpen als Boer, Tzummarum en Dongjum, met iconische kerken, restanten van middeleeuwse kloosters en rijke terpgeschiedenis. Ontdek verhalen van pelgrims, kloosterlingen en boeren in het bijzondere landschap van Noardwest Fryslân.

De wandeling begint in Boer, een klein dorp dat zijn naam ontleent aan de terp waarop ooit slechts één boerderij stond. De vroege twaalfde-eeuwse Mariakerk is het hart van dit nederzetting, omringd door een paar arbeiderswoningen en de voormalige pastorie uit de vijftiende eeuw, het oudste stenen huis van Fryslân. De Mariakerk is opvallend in haar dieprode kleur, die haar doet opvallen in het verder groene en rustige boerenland. De kerk zelf is romaans van stijl, opgebouwd uit gele en rode kloostermoppen. De witte toegangspoort, met haar rijke festoenen van bloemen, vruchten en schelpen, komt uit 1664 en stamt oorspronkelijk van het afgebroken Elgermastate. Twee wapenhoudende leeuwen pronken op de kroonlijst, boven het portaal.

Vanuit de kerk kijk je uit over de kwelderwal, een omgeving die ooit een belangrijke rol speelde in de geschiedenis van het gebied. Het verstilde Boer, met haar eeuwenoude gebouwen, fungeert tegenwoordig als onderkomen voor pelgrims die het Jabikspaad volgen en tussen Zwarte Haan en Franeker wandelen. De kerk maakt in september regelmatig deel uit van de kunstroute van de Franeker vereniging van kunstenaars, een levendig moment in het verder rustige dorp.

Je begint de wandeling met een rondje om de Mariakerk en volgt vervolgens het pad dat naar de Oude Weg leidt. De rustige weg slingert tussen de kwelderwallen en biedt een prachtig uitzicht over het omliggende landschap. Aan de ene kant zie je de dorpen Boer, Ried en Berltsum liggen, terwijl aan de andere kant de dorpjes Minnertsga, Tzummarum, Oosterbierum en Sexbierum oprijzen. De mieden – de lager gelegen graslanden – geven het gebied zijn groene karakter.

Je passeert het toegangspad naar Bethaniëhiem, een plek die herinnert aan het begijnenklooster van Klooster Lidlum. Het klooster, dat in 1473 werd gesticht, speelde een rol in de geschiedenis van dit gebied. Het was een plek waar vrouwen zich wijdden aan het geloof en waar het conflict tussen de bewoners van Tzummarum en het klooster zich in de veertiende eeuw ontvouwde.

De route leidt je verder naar Tzummarum, een dorp dat sinds de vroege middeleeuwen belangrijk was. Tzummarum groeide uit tot een belangrijk centrum door de nabijheid van Klooster Lidlum, waar rond 1290 zo’n zeshonderd monniken woonden en werkten. Dit klooster wordt later vervangen door de imposante Sint Martinuskerk, die op een terp boven het landschap uittorent. De toren is een laatgotisch bouwwerk en vormt samen met het nieuwe schip van de neogotische kruiskerk uit 1870 een iconisch zicht in het kustgebied.

Op de kruising van de Sytzamaleane en de Swearderwei loop je de terp op, waar archeologische vondsten, waaronder een grafveld en een verborgen muntschat uit de negende eeuw, het oude belang van het gebied benadrukken. In Tzummarum was het leven intens verbonden met het water en het land.

Na Tzummarum volg je de weg  richting de plek waar ooit Klooster Lidlum stond. Bij knooppunt 20 wandel je over de glooiende kwelderwal en kijk je recht vooruit naar de voormalige locatie van het klooster. Hier wandel je over het Tsjerkepaed, een pad dat rondom de Sint Martinuskerk slingert. Het is een kans om te reflecteren op de verbondenheid tussen de natuur en het religieuze leven dat ooit het ritme van het gebied bepaalde.

De route biedt de mogelijkheid om even door te lopen naar Oosterbierum, waar je kunt genieten van de kloostertuin de Tagong, een door dorpsbewoners aangelegde tuin met groenten, kruiden en bloemen. Het is een oase van rust, waar het spirituele van het kloosterleven nog steeds te voelen is in de flora van de tuin. Het openluchttheater biedt een plek voor reflectie en culturele activiteiten.

Vervolgens wandel je verder naar Dongjum over de Muntsewei, een weg die zich lichtjes kronkelend door het landschap slingert. Hier passeer je de plek waar Mariëndal, een klooster uit de twaalfde eeuw, zich bevond. Door aanhoudende overstromingen werd het klooster verplaatst naar een hoger gelegen terp. De kanunnik Sibrandus Leo schreef over de tragische dood van 42 monniken die verdronken tijdens het versterken van de dijken in de dertiende eeuw. De route eindigt met een wandeling door Dongjum, langs de dorpsstraat, en uiteindelijk terug naar Boer. 

Dit rondje is niet alleen een fysieke tocht, maar ook een reis door de geschiedenis van een regio die onlosmakelijk verbonden is met water, land en spiritualiteit.

Rondjes om de kerken bevat 26 inspirerende en verrassende pelgrimsroutes in Noord-Fryslân. De weidsheid, de lichtval, wolken en het ruisen van de wind sluiten naadloos aan bij de sobere verstilling die de kerken bieden. Wijkplaatsen en vluchtheuvels in drukke tijden. Ontsnappingsroutes die rust bieden. Nieuwsgierig naar de andere routes? Je vindt ze hier

Meer verdiepende informatie over deze en de andere routes kun je vinden in de routegids; Rondjes om de kerken in Noord-Fryslân. Te verkrijgen via de boekhandel. De uitgave is tot stand gekomen door schrijver Fokko Bosker, een wandeljournalist, in nauwe samenwerking met stichting Tsjerkepaad die ijvert voor ruimere openstelling van de monumentale kerken in Fryslân.