Wolvega-Akkrum | Liberation route: section 1
After the Allied airborne troops were defeated at Arnhem in September 1944, it took until March 1945 for the Allies to go on the offensive again. After that, however, things moved quickly. The German forces in Gelderland and Overijssel had been severely weakened and were outnumbered. Backed by an effective Frisian resistance, Friesland was eventually liberated at a rapid pace.
In early April, it became clear that the liberation of Friesland was imminent. Although the province had not suffered a real Hunger Winter like other parts of the Netherlands, there were severe shortages of just about everything. And the terror of the occupying forces was growing. This also led to increased resistance against the occupying forces. The battle between the two was tougher than ever in early 1945.
In Friesland, ass…
After the Allied airborne troops were defeated at Arnhem in September 1944, it took until March 1945 for the Allies to go on the offensive again. After that, however, things moved quickly. The German forces in Gelderland and Overijssel had been severely weakened and were outnumbered. Backed by an effective Frisian resistance, Friesland was eventually liberated at a rapid pace.
In early April, it became clear that the liberation of Friesland was imminent. Although the province had not suffered a real Hunger Winter like other parts of the Netherlands, there were severe shortages of just about everything. And the terror of the occupying forces was growing. This also led to increased resistance against the occupying forces. The battle between the two was tougher than ever in early 1945.
In Friesland, assault groups known as Knokploegen (KP) were responsible for most acts of resistance. But there were other groups too. On the orders of the Dutch government in London, all these groups were merged into the Dutch Domestic Armed Forces (NBS). In Friesland, this happened on 12 December 1944.
The NBS, popularly referred to as the BS, gave the armed resistance an organisation with a clear structure. The NBS was also supposed to play a role in the upcoming liberation. To this end, resistance groups were provided with weapons from autumn 1944. These were dropped from the air.
On 8 April, Radio Orange broadcast the message "The bottle is empty." This was the signal for the NBS to start carrying out sabotage operations 36 hours later. The aim was to make it as difficult as possible for the Germans to defend themselves against the approaching Allied forces.
The resistance did this by putting bridges and railways out of order, blocking waterways and blocking roads. The response of the occupying forces was ruthless. In retaliation, dozens more prisoners were shot at different times and places.
Once the Canadians entered Friesland on 12 April, they were supported extremely effectively by the Frisian resistance. Because it was superbly organised, they were able to help the Canadians take control of important bridges, repair damaged bridges, and advise on the most favourable route.
By 18 April, the whole province was liberated except for the Wadden Islands (these were liberated in late May and in June). Compared to other provinces, there was little fighting in Friesland. Overall, the few thousand German troops who had been unable to flee Friesland were defeated by the Canadians relatively quickly.
The commander of the Royal Canadian Dragoons, Lieutenant Colonel Landell, praised the actions of the resistance by stating "Friesland liberated herself." While that may be a bit of an exaggeration, the actions of the Frisian resistance undoubtedly accelerated the liberation. And reduced the number of casualties on the Allied side.
In confrontations with German troops and their Dutch accomplices, at least 31 resistance fighters lost their lives. On the Allied side, at least eleven Canadians and one Frenchman were killed. The fighting and shelling also resulted in dozens of civilian casualties. The number of casualties on the German side is not known, but probably ran into the hundreds. With 320 houses destroyed and 4,000 damaged and 80 bridges destroyed, Friesland was materially the least damaged province in the Netherlands.
Liberation Route Europe is a transnational memorial. A route that connects memorial sites and stories from all over Europe. For more information, visit www.liberationroute.com
Sights on this route
Starting point:
Waypoint walk 49
Wolvega
Navigate to starting point
Waypoint walk 49
Wolvega
Navigate to starting point
Wolvega (Wolvegea)
Wolvega staat bekend om zijn paardendrafbaan. Het Victoriapark is één van de laatste vier overgebleven drafbanen van Nederland.
Offer voor de vrijheid
Op de algemene begraafplaats van Wolvega herinneren de geallieerde eregraven de inwoners aan de zeven omgekomen bemanningsleden van de Lancaster JB 545 die op 16 december 1943 in de landerijen aan de Sas (onder Sonnega) is neergestort.
Offer voor de vrijheid
Nabij de plek van de crash is als eerbetoon aan de omgekomen bemanning in 2004 het ‘Monument voor Geallieerde Vliegers’ onthuld door de zus van een van de bemanningsleden. Een zwerfkei met een plaquette en een paneel met achtergrondinformatie over de toedracht houden de herinnering levend.
De zeven gesneuvelde militairen waren vijf Engelsen, een Canadees en een Australiër. Ze zijn naast elkaar begraven. Bij elk graf is een identieke zerk van witte natuursteen geplaatst met in reliëf een embleem en een kruis. Het kruis is niet alleen een symbool van het christelijke geloof, maar herinnert tevens aan het offer dat de oorlogsslachtoffers brachten voor een leven in vrijheid.
Het gevecht om de Tjonger brug in Mildam
Ieder jaar op 15 april herdenken de Royal Canadian Dragoons op Leeuwarden Day de bevrijding van Leeuwarden en Friesland. En vrijwel elk jaar staat de regimentscommandant in zijn speech ook stil bij “the Battle of Mildam”.
Het gevecht om de Tjonger brug in Mildam
Ieder jaar op 15 april herdenken de Royal Canadian Dragoons op Leeuwarden Day de bevrijding van Leeuwarden en Friesland. En vrijwel elk jaar staat de regimentscommandant in zijn speech ook stil bij “the Battle of Mildam”. In dit nachtelijke gevecht om het behoud van de brug over de Tjonger slaagden de Canadezen erin een Duitse tegenstoot af te weren.
In de middag van 12 april waren er geruchten in Mildam doorgedrongen dat er Engelsen of misschien wel Canadezen bij Peperga waren gesignaleerd. De Canadese voorhoedes waren Friesland binnengetrokken. Voor de inwoners van Mildam was het toch nog een verrassing toen in eerste instantie één en kort daarna nog een militair voertuig met daarin enkele manschappen in kaki kleurige overalls bij de brug stopten.
Deze voertuigen maakten deel uit van een patrouille van D Squadron Royal Canadian Dragoons onder commando van Luitenant Homer Thomas. Deze Canadezen stelden vast dat de brug in Mildam over de Tjonger, in tegenstelling tot andere bruggen, nog niet door de bezetter was opgeblazen. Dat de Tjongerbrug in Mildam niet was vernietigd, was de verdienste van het plaatselijke verzet. De Duitsers waren wel degelijk van plan geweest om ook deze brug op te blazen. Maar verzetslieden hadden met gevaar voor eigen leven de ontstekers van de bevestigde explosieven verwijderd.
De commandant van het Squadron liet onmiddellijk alle eenheden aanrukken om de brug te beveiligen. En ook de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten werden verzocht om manschappen te leveren. De voorzorgsmaatregelen bleken terecht. In de nacht van 12 op 13 april openden Duitse troepen één van hun schaarse tegenaanvallen in de provincie Friesland. Vanuit Heerenveen wisten zij de Canadezen in Mildam te verrassen. Tot driemaal toe probeerden zij de brug opnieuw in handen te krijgen. In de felle gevechten werden Canadese voertuigen uitgeschakeld. Maar de Dragoons hielden stand en de Duitsers werden weer verjaagd. Mildam was bevrijd.
Bij de gevechten raakten vier Canadese militairen gewond. Hoeveel slachtoffers aan Duitse kant vielen is onbekend. In Mildam was er wel materiële schade, maar er vielen geen doden onder de burgers. Het heeft een haar gescheeld of er waren wel meerdere Nederlandse slachtoffers te betreuren geweest. In de vroege ochtend van 13 april naderde bij de brug in het schemer een groep met tientallen verzetsmensen vanuit de richting van Nieuweschoot. Dit was de versterking waar de Canadezen op 12 april om hadden gevraagd toen de intacte brug ontdekt was. De verzetslieden droegen deels buitgemaakte Duitse wapens en werden in het halfdonker pas laat opgemerkt door de Dragoons.
De eerder genoemde Luitenant Thomas had bijna het bevel gegeven om het vuur te openen. Pas op het laatste moment werd duidelijk dat het geen Duitsers waren. De verzetslieden hadden zich bekend weten te maken door Engelstalige liedjes te zingen.Het behoud van de brug was belangrijk. De Canadezen zouden in de dagen erna veel van de brug gebruik maken om verder in de richting van Leeuwarden op te rukken en de provincie Friesland te bevrijden.
Heerenveen (It Hearrefean)
Heerenveen is het sportiefste én grootste dorp van Friesland!
'Moordhol' Crackstate, het einde van de terreur
"Die morgen duurde langer dan ooit. Ik deed niets anders dan voor het raam staan te praten. Beneden in het park zei een man tegen mij dat de Canadezen in Bontebok waren." Verzetsman Jan Tuut zit op de ochtend van de bevrijding van Heerenveen nog gev...
'Moordhol' Crackstate, het einde van de terreur
"Die morgen duurde langer dan ooit. Ik deed niets anders dan voor het raam staan te praten. Beneden in het park zei een man tegen mij dat de Canadezen in Bontebok waren." Verzetsman Jan Tuut zit op de ochtend van de bevrijding van Heerenveen nog gevangen in Crackstate.
De gevangenis Crackstate is vanaf oktober 1944 het beruchte hoofdkwartier van mannen van de Sicherheits Dienst (SD), die opgejaagd door de geallieerden vanuit België naar het noorden trekken. Er worden talloze gevangenen vreselijk mishandeld, gemarteld en zelfs doodgeschoten. Op het hoogtepunt zitten er 200 tot 300 mannen en vrouwen gevangen. In een vijfpersoons-cel worden soms tientallen mensen opgesloten. Een dag voor de bevrijding dreigen de Duitsers nog de boel op te blazen.
De Canadese bevrijders naderen Heerenveen op 14 april via Mildam. Duitse troepen leveren hardnekkig strijd in dit gebied en er wordt flink met tanks geschoten. De vijftig à zestig gevangenen zitten in doodsangst in Crackstate vast en horen het lawaai in de verte. Totdat bakker Gerlof de Wolf en zijn knecht Hendrik rond half drie vermoeden dat de vijand uit de stad vertrokken is.
De Wolf woont schuin tegenover Crackstate en kent de situatie goed en hij hoort waar de sleutels liggen. Bedacht op bommen en boobytraps sluipen ze voorzichtig door de open voordeur naar binnen. Ze weten de gevangenen uit de cellen te krijgen. In stilte verlaat iedereen de gevangenis met de opdracht om zo snel mogelijk onder te duiken. Er verschijnen zo nu en dan nog Duitsers in de stad. Het blijft levensgevaarlijk.
Schrikbewind
Voordat de SD onder leiding van SS-Hauptsturmführer Kronberger het schrikbewind begint, pleegt het verzet in september 1944 zes man sterk een overval. Ze weten twee gevangen 'illegalen' te bevrijden. Er wordt in maart 1945 overwogen nog een keer een overval te plegen, maar het risico is te groot.
Een paar dagen voor de bevrijding ontvangt Kronberger een dreigbrief van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (NBS). Het is de communistische Districts Operatie Leider (DOL) die hem waarschuwt geen gevangen meer te doden. Een merkwaardig kat-en-muis-spel gaat hieraan vooraf tussen Kronberger en de Districts Operatieleider (DIC) die in Crackstate gevangen zit.
Kronberger sluit een deal in ruil voor vrijlating en de belofte dat de DIC en zijn plaatsvervanger, de 'communistische' DOL terugkeren. De angst voor de 'communistische wraak' van de DOL is blijkbaar groot. Als de DIC en DOL uiteraard niet terugkeren, worden twee gevangenen bij Luinjeberd door de SD vermoord. Meer dan zestig gevangenen overleven hun verblijf in Crackstate niet door marteling, executie of transport naar kampen. Kronberger wordt na de oorlog tot veertien jaar veroordeeld.
Aan het begin van de avond van de 14e april, bereiken de Canadezen eindelijk Heerenveen-Zuid. Rond 19.00 uur halen de bewoners de bevrijders met veel gejuich binnen. Achtergebleven Duitsers schieten dan plotseling toch nog op de feestvierende menigte. Er vallen geen slachtoffers. De volgende dag is heel Heerenveen bevrijd en worden 'landverraders' en gevangengenomen Duitsers opgesloten in Crackstate. Het Huis van Bewaring dient nog enige tijd voor de internering van NSB-ers. In 1973 wordt het afgebroken en in 1995 wordt er een monument voor de slachtoffers onthuld.
Akkrum (Akkrum)
Akkrum is een leuk watersportdorp in het midden van het Friese merengebied, vlakbij Nationaal Park de Alde Feanen.
End point:
Waypoint walk 19
Akkrum
Navigate to endpoint
Waypoint walk 19
Akkrum
Navigate to endpoint
Directions
Starting point:
Waypoint walk 49
Wolvega
Navigate to starting point
The story of the Liberation of Western Europe is a book with many chapters, with some starting before the beginning of the war in 1939 and some others often ending years after the end of the conflict in 1945. Through the Liberation route Europe, you learn more about the storylines, key military events, personal stories and biographies from the second world war in Europe. Check out www.liberationroute.com for more routes, fragments and stories.
End point:
Waypoint walk 19
Akkrum
Navigate to endpoint
- 49
- 18
- 13
- 14
- 71
- 77
- 48
- 49
- 40
- 41
- 61
- 60
- 08
- 03
- 19
- 24
- 21
- 22
- 47
- 89
- 57
- 88
- 74
- 71
- 77
- 90
- 35
- 25
- 25
- 56
- 23
- 24
- 18
- 16
- 19