Dokkum-Lauwersoog | Liberation route: section 7
The liberation of northeast Friesland was not achieved without a struggle. The Dutch Domestic Armed Forces (NBS) and Canadian troops fought fierce battles, partly side by side. At least six men lost their lives. It was mainly fleeing occupiers who caused fights and shootings that claimed lives on both sides. One escape route ran via Dokkumer Nieuwe Zijlen.
On Friday afternoon, 13 April 1945, the Leeuwarden headquarters of the resistance received the order to act openly against the enemy. Over the course of the evening, the five NBS groups of the municipality of Kollumerland-Nieuwkruisland gathered under the leadership of Municipal Operation Leader (Gemol) Ganzinga on Piebe Bakker's farm. Weapons and ammunition had been distributed, and they were ordered to take the locks of Dokkumer Nieuwe Zijlen. A detachment of Germans kept this entrance to the Wadden Sea well occupied during the war.
Th…
The liberation of northeast Friesland was not achieved without a struggle. The Dutch Domestic Armed Forces (NBS) and Canadian troops fought fierce battles, partly side by side. At least six men lost their lives. It was mainly fleeing occupiers who caused fights and shootings that claimed lives on both sides. One escape route ran via Dokkumer Nieuwe Zijlen.
On Friday afternoon, 13 April 1945, the Leeuwarden headquarters of the resistance received the order to act openly against the enemy. Over the course of the evening, the five NBS groups of the municipality of Kollumerland-Nieuwkruisland gathered under the leadership of Municipal Operation Leader (Gemol) Ganzinga on Piebe Bakker's farm. Weapons and ammunition had been distributed, and they were ordered to take the locks of Dokkumer Nieuwe Zijlen. A detachment of Germans kept this entrance to the Wadden Sea well occupied during the war.
The Wadden Sea and Lauwerszee area was of strategic importance. It was part of the German defence line, the Atlantic Wall. This bulwark ran along the coasts of France to Norway. At that time, the Lauwerszee was not yet closed off from the Wadden Sea, and the locks of Dokkumer Nieuwe Zijlen gave direct access to the sea and the Wadden Islands.
At night, the battle groups advanced on the locks. A number of men crossed the water to attack from the other bank as well. Things went wrong when a shot was fired too early and the Germans were alerted. Shots were fired from all sides, forcing the battle groups to retreat. Meanwhile, the Germans left their positions, and the next morning the Dutch flag was hoisted on the locks without a fight.
Part of the battle groups then took up positions at a crossroads not far from the locks. These were the roads along which the fleeing enemy tried to escape. In the course of Saturday morning, the first exchanges of fire already took place and the first arrests were made. In the days that followed, more and more occupiers tried to escape from Groningen to the West. The road to Germany was cut off. Motorcycles, buses and trucks passed the crossroads at the Soensterdijk. There were four fatalities on the side of the NBS in three days. The number of casualties (approx. 23) and prisoners (approx. 175) among Landwachters and Germans was considerably higher.
On Sunday, the fighting was so heavy that Canadian carriers were called in for help. From Dokkum, which had been liberated the evening before, the armoured vehicles came to the locks via Kollum during the morning to offer help. The fight was soon over, and dozens of prisoners were transferred from the locks to Kollum in the afternoon.
During the following days, several NBS members left the locks for nearby Oostmahorn to defend the port together with the Canadians against the attack of the German occupying forces from the island of Schiermonnikoog.
In 1950, a monument was erected on the Soensterdijk in memory of the NBS members who died and the resistance. Every year, the fallen are commemorated here.
Liberation Route Europe is a transnational memorial. A route that connects memorial sites and stories from all over Europe. For more information, visit www.liberationroute.com
Sights on this route
Starting point:
Waypoint walk 63
Dokkum
Navigate to starting point
Waypoint walk 63
Dokkum
Navigate to starting point
Oostmahorn (De Skâns)
Oostmahorn is pas sinds 2006 een dorp. Daarvoor was het een buurtschap onder Anjum, maar de plaats werd steeds omvangrijker door de komst van een aantal recreatieparken. Het inwoneraantal bleef echter rond de 80 steken.
Aanval op de haven van Oostmahorn
De bevrijding van het noordoostelijke deel van Friesland gaat niet zonder slag of stoot. De Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (NBS) en Canadese troepen leveren, deels zij aan zij, forse gevechten.
Aanval op de haven van Oostmahorn
De bevrijding van het noordoostelijke deel van Friesland gaat niet zonder slag of stoot. De Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (NBS) en Canadese troepen leveren, deels zij aan zij, forse gevechten. Het zijn vooral in paniek vluchtende bezetters die gevechten en schietpartijen veroorzaken en over en weer slachtoffers eisen. Ook om de haven van Oostmahorn wordt flink slag geleverd.
De aandacht van de Canadese troepen richt zich na de bevrijding van Dokkum, Kollum en Dokkumer Nieuwe Zijlen op de haven van Oostmahorn. Het is de verbinding naar het eiland Schiermonnikoog dat onderdeel is van de Duitse verdedigingslinie de Atlantik wall. Deze loopt langs de kusten van Frankrijk tot aan Noorwegen. Op het waddeneiland is tijdens de oorlog een zware Duitse bezetting aanwezig.
Het dorp Oostmahorn wordt op zaterdag 14 april door de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (NBS) 'ontzet', nadat de Duitse Grenzschutz (grensbewaking) in stilte is vertrokken naar Schiermonnikoog. Een groep van ruim honderd vluchtende SS-ers en SD-ers en een tiental vrouwen steekt vanuit Groningen ondertussen bij Zoutkamp met drie boten de Lauwerszee over naar het eiland. Een aantal van hen zijn hooggeplaatste SD-ers van het beruchte Scholtenhuis in Groningen. Als de NBS ze vanuit de haven van Oostmahorn voorbij ziet varen wordt er over en weer geschoten.
De Duitse bezetting op Schiermonnikoog wil daarna wraak nemen. Het dorp en de haven van Oostmahorn worden op maandag 16 april vanaf het eiland twee uur lang onder vuur genomen. Een konvooi van drie Nederlandse boten vertrekt richting de haven met het doel om daar te landen. De hulp van het B-Squadron van de Royal Canadian Dragoons (1st Armoured Carrier Regiment) te Dokkum is inmiddels ingeroepen. De aanval wordt ternauwernood afgeslagen, maar twee Canadese militairen van een verkenningsgroep komen om het leven. Rond het dorp wordt een verdedigingslinie van schuttersputten en pantservoertuigen opgetrokken.
Verdere versterking wordt die dag vanuit Leeuwarden opgeroepen, waar de C-compagnie van de North Nova Scotia Highlanders richting de kuststrook worden gestuurd om te patrouilleren naar Duitse landingspogingen. Na een korte maar zware beschieting van de Canadezen als waarschuwing, wordt de volgende dag een bemiddelaar naar het eiland gestuurd. De hoogste SD-er in rang weigert overgave. Ze wachten op ontsnapping met een Schnell boot die hen op 3 mei naar het Duitse waddeneiland Borkum moet brengen. Dat blijkt tevergeefs, maar ondertussen houden ze het eiland bezet, ook na de algehele capitulatie voor heel Nederland op 5 mei.
Het duurt nog tot 11 juni voordat met twee boten, de MS Waddenzee en de MS Brakzand, de laatste bezetters van Schiermonnikoog worden afgevoerd naar de haven van Oostmahorn. Een kolonne van legertrucks volgepakt met krijgsgevangenen, verlaat onder bewaking van de geallieerden de haven. Vandaar gaan ze naar het krijgsgevangenkamp in Beerta (Groningen).
De bevrijding van Friesland 2
Op 18 april was het vasteland van Friesland bevrijd. In Groningen gingen de gevechten nog verder. De Waddeneilanden moesten nog langer wachten op de bevrijding.
De bevrijding van Friesland 2
Op 18 april was de hele provincie Friesland met uitzondering van de Waddeneilanden bevrijd. In vergelijking met andere provincies werd er in Friesland weinig gevochten. Over het algemeen waren de paar duizend Duitse troepen, die Friesland niet hadden kunnen ontvluchten, door de Canadezen relatief snel verslagen.
De commandant van de Royal Canadian Dragoons, Lieutenant Colonel Landell, prees de acties van het verzet door te stellen ´Friesland liberated herself´. Hoewel dat wellicht wat overtrokken was, versnelden de acties van het Friese verzet zonder meer de bevrijding. En het beperkte het aantal slachtoffers aan geallieerde kant.
Bij confrontaties met Duitse troepen en hun Nederlandse handlangers verloren zeker 31 verzetsmensen hun leven. Aan geallieerde kant sneuvelden tenminste elf Canadezen en één Fransman. Bij de gevechten en beschietingen vielen ook tientallen burgerslachtoffers. Het aantal slachtoffers aan Duitse kant is niet bekend, maar vermoedelijk liep dat aantal in de honderden. Met 320 vernielde en 4000 beschadigde woningen en 80 vernielde bruggen was Friesland materieel de minst beschadigde provincie van Nederland.
Veel Duitse militairen maakten zich uit de voeten in de richting van het westen van het land. Harlingen, Makkum en Lemmer werden verzamelplaatsen voor zich terugtrekkende Duitse troepen. Van daaruit probeerden ze per boot over het IJsselmeer of via de Afsluitdijk richting Noord-Holland te ontkomen. Ook de Waddeneilanden werden een toevluchtsoord voor collaborateurs en Duitse militairen. Hier liet de bevrijding langer op zich wachten.
Op Terschelling werden de laatste Duitse troepen op 29 mei ontwapend door een Brits artillerieregiment. Twee dagen later staken de Britten van Terschelling over naar Vlieland en was ook de bevrijding van dat eiland een feit. Ameland was op 3 juni bevrijd.
Op Schiermonnikoog had het personeel van het beruchte Scholtenhuis, het SD-hoofdkwartier in Groningen, zich gevestigd. Na hun vertrek op 31 mei vierde het eiland feest, ondanks de zeshonderd nog aanwezige bezettingstroepen. Pas op 11 juni vertrokken de laatste Duitse militairen van Schiermonnikoog en was Friesland helemaal vrij.
De meeste Canadese eenheden die Friesland hadden bevrijd, zetten na 18 april de strijd voort in Groningen en Noord-Duitsland. Hun oorlog eindigde op 8 mei 1945 toen de overgave van alle Duitse strijdkrachten van kracht werd.
End point:
Waypoint walk 40
Lauwersoog
Navigate to endpoint
Waypoint walk 40
Lauwersoog
Navigate to endpoint
Directions
Starting point:
Waypoint walk 63
Dokkum
Navigate to starting point
The story of the Liberation of Western Europe is a book with many chapters, with some starting before the beginning of the war in 1939 and some others often ending years after the end of the conflict in 1945. Through the Liberation route Europe, you learn more about the storylines, key military events, personal stories and biographies from the second world war in Europe. Check out www.liberationroute.com for more routes, fragments and stories.
End point:
Waypoint walk 40
Lauwersoog
Navigate to endpoint
- 63
- 14
- 64
- 25
- 41
- 46
- 13
- 76
- 11
- 97
- 85
- 62
- 52
- 70
- 37
- 15
- 48
- 42
- 82
- 82
- 64
- 45
- 40