Het Kleine Veen

Teruggegeven aan de natuur

Hoogveen wordt ónder water gevormd, maar bóven de grondwaterspiegel. Het bestaat vrijwel uitsluitend uit de resten van veenmos (Sphagnum), dat dikke kussens vormt en regenwater vasthoudt, waardoor de waterspiegel van het hoogveengebied boven de lokale grondwaterstand kan uitstijgen. Dit voorkomt dat de kussens uitdrogen.

In hoogveen groeien maar enkele andere plantensoorten. Op hoger gelegen plaatsen komt wollegras voor en op drogere plaatsen diverse heidesoorten. Hoogveen heeft een bruine tot zwarte kleur en is in duizenden jaren uitgegroeid tot een dikke laag. Zichtbaar hoogveen is nog te vinden hier in het Fochtelooërveen en in het oosten van Drenthe, o.a. bij Bargercompascuüm. Jarenlang werden in het veen anderhalve spade diep en een spade breed broodjes nat hoogveen gestoken in de veenput. Zwaar werk, onderbetaald en slecht voor de gezondheid (nat en koud). Die broden werden op een speciale turfkruiwagen naar het zetveld gereden en te drogen gelegd als gestapelde muurtjes met luchtopeningen ertussen. Na het drogen werden ze naar de begaanbare wereld gebracht. De brede gegraven sloten (wieken of wijken) dienden om de gewonnen turf per praam af te voeren. Particulieren bedienden zichzelf met paard en wagen. Ooit was er zelfs railvervoer hier in het Fochtelooërveen, toen de winning tot hoge productie kwam.

Na de turfwinning volgde het in cultuur brengen van de afgegraven terreinen. Voornaamste klus was de ondergrond mengen met de overgebleven bonkaarde (bovenste onbruikbare turflaag) en vruchtbaar maken met kunstmest. Op de akkers werd eerst boekweit verbouwd en in later jaren voornamelijk aardappelen.

Vanaf 1938 begon Natuurmonumenten delen van het Fochtelooërveen aan te kopen. Het moerassige deel waar u nu op uitkijkt, is een van de laatste aankopen: een gebied om terug te geven aan de natuur. De akkers werden verarmd en nat gemaakt, het terrein omgeven met dijken en kaden. De vegetatie kreeg volop ruimte en diepte. De dieren konden in alle rust gedijen.