Historische dorpswandeling Wolvega - AR-route

Tip: Voor meer belevenis op de route, open de fietsroute in de MeAR Fryslȃn app.

Tijdens het wandelen van deze route kom je langs verschillende bijzondere plaatsen. Niet alle gebouwen zijn meer in oude staat, maar met de MeAR Fryslân app krijg je een beeld van hoe het vroeger was. Het startpunt van de route is Museum 't Kiekhuus.

Museum ’t Kiekhuus dat sinds 1988 bestaat, is gevestigd in de voormalige bakkerij “de Korenschoof” te Wolvega. Het is ontstaan door een verzamelwoede van de familie Bakker. Sinds september 2018 is de collectie in het beheer van Stichting Museum ’t Kiekhuus en is hiermee uitgegroeid tot een volwaardig museum. 

De collectie omvat diverse verzamelingen zoals blikverpakkingen in verschillende uitvoeringen en emaille reclameborden. Deze werden door de fabrikanten gebruikt om hun waren te bewaren en aan te prijzen.

Vervolgens wandel je verder naar korenmolen de Windlust.

Voor 1888 stond op de “meulepolle” een standerdmolen. Eigenaar Wiebe Hooisma liet ook deze korenmolen Windlust bouwen. De stenen onderbouw werd nieuw gemetseld en de bovenbouw kwam uit Mijdrecht. Het is de grootste molen in Friesland en wijde omgeving. 

In augustus 1893 werd de molen verkocht aan Ten Hulscher die maar kort de eigenaar was, tot juni 1896. De snelle verkoop was te wijten aan een ernstig ongeluk. De dochter van Ten Hulscher, de zes jaar oude Agnes, kwam namelijk om het leven na een klap van de molenwiek.

Het oude postkantoor is de volgende stop tijdens je route.

In de tweede helft van de vorige eeuw zijn er in Wolvega verschillende oude panden uit het straatbeeld verdwenen. Zo ook het karakteristieke 80 jarige oude pand, naar een ontwerp van Rijksbouwmeester Peters, waarin het postkantoor was gevestigd. Veel Wolvegasters kwamen hier om hun postzegels te kopen, geld op te nemen of iets op hun spaarbankboekje te zetten. 

In 1989 kwam op deze plek een nieuw postkantoor.

Vervolgens wandel je verder naar Huize Lindenoord.

Lindenoord werd in de 18e eeuw bewoond door Onno Zwier van Haren, grietman (burgemeester) van de grietenij (gemeente) Stellingwerf-Westeinde. Het landhuis werd in 1776 door brand verwoest. Van Haren besloot op dezelfde plaats Lindenoord te herbouwen in Lodewijk- XVI-stijl. Maar in 1779, toen van Haren kwam te overlijden, was de bouw nog niet klaar. 

Pas midden 1780 was het gebouw gereed. Zijn vrouw Sara Adeleide van Huls heeft hier nog een poosje gewoond. Achter het gebouw werd een prachtig park met vijvers en een openluchttheater aangelegd. Sinds 1939 is de gemeente Weststellingwerf eigenaar van het gebouw. In de Tweede Wereldoorlog was het in gebruik als distributiekantoor.

Een bijzonder gebouw in Wolvega is het Grietenijhuis.

Het grietenijhuis werd in 1835 in opdracht van grietman Nicolaas van Heloma en de assessoren van Weststellingwerf (wethouders) gebouwd. Wolvega had toen net de voorkeur gekregen boven Noordwolde als hoofdplaats van de grietenij. Dit zorgde ervoor dat Wolvega kon uitgroeien naar een grote plaats. Het werd neergezet op een kruispunt van wegen in het centrum van het dorp. Tot in de jaren 70 van de vorige eeuw denderde het drukke verkeer van de Rijksweg hier voorbij. Veel Stellingwerver echtparen zijn hier getrouwd. 

In de vorige eeuw werd het gebouw als gemeentehuis gebruikt totdat in 1980 de ambtenaren het gebouw verlieten om zich in een nieuw gebouw te vestigen. Het gemeentehuis werd voor een vriendenprijs verkocht onder de voorwaarde dat het behouden werd. Er kwamen appartementen, het VVV, een kapper en een pizzeria in. Het pand brandde in 2017 voor een groot gedeelte af. In 2020 is het echter uit de as herrezen en prijkt het weer in volle glorie.

De Oudheidskamer Weststellingwerf is ook een bezoekje waard. Let op de openingstijden.

Van 1954 tot 2009 was de Oudheidkamer ondergebracht in molen Windlust. Sinds 2009 is hij gevestigd in een voormalige burgemeesterswoning uit 1925. 

Op de begane grond zijn onder meer een oude kruidenierswinkel van de gezusters Enzing uit Wolvega  en een ingerichte keuken uit de jaren 50 te zien. Op de eerste verdieping is onder andere een klaslokaal met oude houten schoolbanken, een woonkamer met bedstee uit 1920 en een kamer met voorwerpen van oude ambachten.

Het volgende punt op de route is de Varkenmarkt.

Wolvega was vroeger bekend om zijn varkensmarkt die al in de tweede helft van de 19de eeuw werd gehouden. Sinds begin van de 20e eeuw was de markt op woensdag op een plein aan de Hoofstraat Oost. Uit de wijde omgeving werden varkens aangevoerd, eerst met paard en wagen en later met de vrachtauto. De hotels zaten de avond daarvoor al vol met kooplui.

In de zestiger jaren groeide de markt zelfs uit tot de grootste varkensmarkt van Nederland. 

Veel boeren stopten met de varkenshouderij en gingen over op de melkvee. Door schaalvergroting kwamen de markten bovendien alleen nog in grotere plaatsen voor. Dit betekende op 30 oktober 1972 de sluiting van de markt.

Eén van de mooiste stations in Fryslân is het stationsgebouw van Wolvega.

Het stationsgebouw werd gebouwd in 1865. Er waren toen in die tijd voor treinstations een vijftal standaard ontwerpen. Dit is een zogenaamd Waterstaatstation, type vierde klasse. 

Na ruim 100 jaar stond het stationsgebouw van Wolvega eind jaren ‘80 van de 20e eeuw grotendeels leeg. Het gebouw verkeerde daarnaast ook in een slechte staat van onderhoud en er werd over gepraat om het te slopen. De Vereniging Historie Weststellingwerf kwam in actie en maakte zich sterk om sloop tegen te gaan. Mede met behulp van subsidies werd in 1990 het station gerestaureerd. De hal en de perronzijde kregen een moderne uitstraling, maar met behoud van het historische karakter.

Op de route kom je ook meer te weten over Peter Stuyvesant.

Peter Stuyvesant is naar alle waarschijnlijkheid in Peperga (gemeente Weststellingwerf) geboren. Deze Friese koloniale bestuurder wordt in de volksmond ook wel Pieter Poot genoemd. Toen hij directeur van Curacao was, verloor hij namelijk in de strijd tegen de Spanjaarden zijn been. Stuyvesant werd vooral bekend als de laatste gouverneur van Nieuw Amsterdam,. Onder bedreiging van een vloot van vier Engelse schepen met 450 soldaten aan boord, droeg hij het gezag in 1664 aan Engeland over. Deze veranderde de naam van Nieuw Amsterdam in New York. Onder andere “Stuyvesant Street” een van de oudere straten van New York is naar hem vernoemd. 

Tegenwoordig kijken wij met andere ogen naar die tijd, maar naar eer en geweten en in de geest van die tijd heeft Peter Stuyvesant zijn bijdrage geleverd aan de ontstaansgeschiedenis van Amerika.

De laatste 'Point of interest' op deze route is de Schipsloot.

De Schipsloot werd in de 17e eeuw gegraven en verbindt Wolvega via de Tsjonger met het Friese achterland. De beurtschippers voeren met hun zeilschepen de goederen van en naar Wolvega. Op deze plaats laadden de schippers uit en in.

De oude dorpsschool keek uit op de Schipsloot en werd de Schipslootschool genoemd.  Aan deze vaart stonden een paar molens en bedrijven zoals de Gasfabriek en veevoederfabriek van de Gebroeders Kemme. 

Doordat het transport zich verplaatste van vervoer over water naar vervoer over de weg werd in de jaren 50 van de vorige eeuw het begin en later nog een deel van de Schipsloot gedempt. Nu zijn er huizen en het bedrijventerrein “Schipsloot”.