Ga naar inhoud

Fryske Froulju die geschiedenis schreven

| Wendy Bosma-Timmer

Op 8 maart vieren we Internationale Vrouwendag. Dé dag om onze eigenzinnige Friese powervrouwen in de schijnwerpers te zetten. Want laten we eerlijk zijn: Friesland heeft een indrukwekkende geschiedenis van vrouwen die durfden te dromen, te strijden en hun stempel op de wereld te drukken. Of ze nu schaatsten, spioneerden, schilderden of zich tegen onrecht verzetten — deze froulju, vrouwen, lieten zich door niets en niemand tegenhouden. Klaar om ze te leren kennen?

mata hari

Femme fatale die de wereld trok

Margaretha Geertruida Zelle, geboren in Leeuwarden, maar bekend als Mata Hari. Een vrouw die niet in een hokje te stoppen was. Ze veroverde Parijs met haar zwoele, mysterieuze dansen en schopte het tot de hoogste kringen. Maar daar bleef het niet bij—ze speelde een gevaarlijk spel als vermeende dubbelspionne tijdens de Eerste Wereldoorlog. Was ze een genadeloze verrader of een pion in een spel dat ze niet kon winnen? Hoe dan ook, haar levensverhaal is er eentje dat blijft fascineren. Op 15 oktober 1917 werd ze geëxecuteerd door de Fransen, maar haar legende leeft voort.

saskia van uylenburgh

Rembrandts grote liefde

Zonder Saskia, geen Rembrandt zoals we hem nu kennen. Deze Friezin met een scherpe geest en een flinke dosis charme stal het hart van de beroemdste schilder van de Gouden Eeuw. Ze werd zijn muze en model voor talloze meesterwerken, maar achter de doeken zat een vrouw die meer was dan alleen inspiratiebron. Saskia was afkomstig uit een vooraanstaande familie, was intelligent, ondernemend en liet zich niet ondersneeuwen in een door mannen gedomineerde wereld. Helaas overleed ze jong, maar haar invloed op Rembrandts werk en daarmee op de kunstgeschiedenis is onmiskenbaar.

marie louise van hessen-kassel

De vrouw die Oranje redde

Geen kroon, geen troon, maar wél de macht. Marie Louise van Hessen-Kassel was de vrouw die ervoor zorgde dat de Oranjes bleven regeren. Als regentes over Friesland, Groningen en Drenthe nam ze het roer over toen haar man overleed, en hield ze het Huis Oranje stevig in het zadel. Ze was slim, strategisch en had een feilloos politiek instinct—een power move avant la lettre. Haar bijnaam? ‘Marijke Meu’, een lieve titel voor een vrouw die stiekem veel meer was dan een tante: ze was de spil van een dynastie. Zonder haar geen Willem IV, geen Willem V, en misschien wel geen Oranje zoals we het nu kennen.

Schaatsheldinnen - die friesland op de kaart zetten

Friesland zonder schaatsen is als een Elfstedentocht zonder ijs. En het zijn niet alleen de mannen die de show stelen. Deze vrouwen knokten zich een weg naar de top en lieten zien dat Friese doorzetters van staal zijn.

Foekje Dillema

Sneller dan het systeem aankon

Ze kon rennen als de wind, sneller dan haar tijd, maar het systeem haalde haar in. Foekje Dillema, een natuurtalent op de atletiekbaan, leek in 1950 af te stormen op een gouden toekomst. Totdat ze werd uitgesloten. Een ‘geslachtstest’ moest bepalen of ze wel mocht deelnemen aan wedstrijden. Ze weigerde. Het oordeel? Een levenslange schorsing. Geen proces, geen uitleg—gewoon weg uit de sport. Pas in 2007 bleek dat ze een zeldzame chromosomale variatie had, en dus nooit had mogen worden uitgesloten. Maar de schade was al lang geleden aangericht. Haar verhaal is een pijnlijke herinnering aan hoe oneerlijk vrouwen in de sport konden worden behandeld.

Vanaf april toont Tryater de voorstelling Foekje, een muzikale, emotionele reconstructie van Foekjes leven. 

Geertje Lycklama à Nijeholt - senator met een missie

Strijder voor vrouwenrechten en internationale gelijkheid

Grote woorden? Daar had Geertje Lycklama à Nijeholt geen boodschap aan. Ze was een vrouw van actie. Als pionier op het gebied van vrouwenrechten en ontwikkelingssamenwerking zette ze zich in voor echte verandering—niet alleen in Nederland, maar wereldwijd. Ze werd de eerste hoogleraar vrouwenstudies van Nederland en vocht onvermoeibaar voor emancipatie, gelijke kansen en eerlijke ontwikkelingshulp. In de Eerste Kamer, waar ze fractievoorzitter werd van de PvdA, hield ze haar rug recht en streed ze voor beleid dat écht verschil maakte. Haar nalatenschap? Een wereld waarin vrouwen hun plek opeisen—zonder toestemming te vragen.