Ga naar inhoud
op de kaart toegankelijkheid over ons
MAP Favorieten 0
nl
fy de en

Herdenk Friesland en vier haar vrijheid

| Nathan Oost

Herdenk de moeilijke tijden en de triomfen die Friesland gedurende 1940-1945 meegemaakt heeft. Sta stil bij de evenementen die hebben plaatsgevonden. Net zoals in de rest van Nederland is er ook in Friesland veel gestreden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hier zie je nog veel van terug. Alleen in Leeuwarden zijn er al 42 herdenkingsmonumenten te vinden. In de gemeente Súdwest-Fryslân zijn dit er maar liefst 73.

De Atlantikwall

Nadat Nederland zich had overgegeven aan het Duitse regime kwam vanuit Berlijn het bevel om te beginnen aan de Atlantikwall. Dit gigantisch bouwproject was het ultieme verdedigingswerk tegen de geallieerden. Het project was een serie van bunkers en verdedigingswerken van het noorden van Noorwegen tot aan de Spaans-Franse grens. Een gedeelte van dit project vond plaats in Friesland, en dit zowel aan de kust bij de Noordzee als op de eilanden. Sommige van deze serie 600- tot serie 702-bunkers kun je nog bezoeken. Op Vlieland vind je het Bunker museum Wn12H en op Schiermonnikoog de Wasserman bunker. Beide van deze bouwwerken hebben strijd gezien, Schiermonnikoog was dan ook het laatste stukje Nederland dat bevrijd werd in 1945. Op Terschelling staan honderd bunkers onder de naam Tigerstelling. Dit complex was de post en het onderdak van ongeveer tweehonderd Duitse soldaten en zij gebruikten het als radarstelling. Hier bevindt zich ook Commando-bunker Bertha. Aan de kust kun je nog meer bunkers bezoeken.

De kazematten van Friesland

Aan de oostelijke kant van de Afsluitdijk bij Kornwerderzand bevinden zich de Friese kazematten. In 1921 bouwde men deze tegelijkertijd met de Afsluitdijk. De kazematten waren de enige verdedigingslinie in heel westelijk Europa die het Duitse leger tot stilstand brachten in de begindagen van de oorlog. Hier vochten 225 Nederlandse soldaten uit pure wilskracht en stijfkoppigheid tegen een leger van 17.000 Duitse soldaten. Vier dagen lang overleefden zij hier artillerie en bombardementen. Vanaf de kust gaf kanonneerboot Hr. Ms. Johan Maurits van Nassau de Duitsers een koekje van eigen deeg. De 98 geloste schoten die vanaf het schip kwamen, maakten  dat de Duitse artillerie zich moest terugtrekken. Tijdens de bezetting integreerde de vijand de stelling Kornwerderzand in de Atlantikwall. Pas na de Duitse tegenslagen bij El Alamein en Stalingrad bezette de Wehrmacht de Friese kazematten weer volledig. Tijdens de koude oorlog gebruikte de Navo de kazematten als locatie om soldaten te stationeren en bewapenen. Vrijwilligers van het Kazemattenmuseum vertellen nog altijd het verhaal van deze dappere strijders.

Friese kazematten

De Ballistische raket geschiedenis van Gaasterland

Mensen van Súdwest Fryslân mogen eigenlijk niet vergeten wat er in hun eigen achtertuin is gebeurd. Zo hoorden bewoners in de herfst van 1944 een gigantisch luide knal in het doorgaans rustige wandelgebied van het Rijsterbos. Na deze opdoffer volgden nog 75 dezelfde knallen. Het waren de gevreesde V2-raketten. Schuldig aan deze daden was de ‘De Lehr- und Versuchbatterie 444’. De 444 trok zich terug vanuit het zuiden van het land richting het noorden vanwege operatie Market Garden. Omdat de Duitsers niet zelf London konden bereiken werd deze stad het eerste doelwit voor de 444. De raketten raakten ook de nabij liggende dorpen Ipswitch en Norwich. Dit offensief heeft geen menselijke levens gekost, wel heeft het veel schade aangericht. Na de bevrijding van Antwerpen werd deze Belgische stad onder vuur genomen. Dit zorgde voor honderden slachtoffers. Toen de 444 het bevel kreeg om zich richting Den Haag te verplaatsen, werd hun ook opgedragen om de inwoners van Rijs en omliggende dorpen te fusilleren. Müller, leider van de 444, negeerde dit bevel. Dit zou hem later zijn positie hebben gekost. Geallieerden hebben de lanceringslocatie pas op de laatste nacht gevonden. De Duitsers waren heel voorzichtig en hebben detectie kunnen ontkomen door middel van camouflage en omdat ze gunstige tijden uitkozen, voornamelijk in de avonden. Van de 76 raketten die afgevuurd zijn, waren er drie mislukt. Eén van deze gefaalde lanceringen vernietigde het vredestempeltje. Deze is na de oorlog herbouwd. Dit bijzonder stukje oorlogsgeschiedenis kun je nog steeds bezoeken.

 


V2-raket

Het behoud van de geschiedenis

Titus Brandsma

In Friesland staan talrijke musea die de verhalen en geschiedenis van de oorlog willen bewaren. Deze musea laten zien hoe moedig de lokale bevolking was en werpen een blik op de gruweldaden van de bezetter. Zo vind je bijvoorbeeld in Bolsward het museum De Tiid. In dit museum bevindt zich een stukje oorlogsgeschiedenis over Titus Brandsma. Titus was een katholieke priester. Tijdens de Duitse bezetting sprak hij zich openbaar uit tegen het nazisme en de rassenhaat. In 1985 en 2022 is hij door twee verschillende pausen benoemd tot martelaar voor het geloof en respectievelijk tot heilige. Nadat hij gedeporteerd werd naar concentratiekamp Dachau werd hij ernstig gemarteld en vervolgens vermoord. Er zijn monumenten voor hem opgericht in het Bonifatiuspark in Dokkum en in Bolsward zelf.

In het Fries Museum in Leeuwarden bevindt zich een afdeling genaamd Fries Verzetsmuseum. Hier komt de oorlog wel heel dichtbij. Persoonlijke voorwerpen vertellen de verhalen van hen die destijds moesten lijden. Je vindt er verhalen over de luchtgevechten boven de provincie en persoonlijke verhalen van ooggetuigen. De tentoonstelling is confronterend en brengt gevoelens los. Centraal staan het verzet en het onderduiken in Friesland, met speciale aandacht voor de spectaculaire overval van het Friese verzet op het Huis van Bewaring in Leeuwarden.

Volg de voetstappen van onze bevrijders

Niemand kan de schoenen vullen van onze bevrijders. Wel kan je hun voetstappen volgen. De Liberation Route Europe is een internationale samenwerking die de route in kaart brengt die de bevrijders van Europa gevolgd hebben. Zo kan je de sporen volgen die zij in 1944 en -45 achterlieten. Ook in Friesland is één van deze routes te vinden. Op de route beleef je talrijke musea, audioverhalen, geschreven verhalen en kom je monumenten en herdenkingspunten tegen. In totaal kom je 87 aandachtspunten tegen. Dit is een ware belevenis omdat je bijna het hele verhaal van de Friese vrijheidsstrijd beleeft. De route begint in Wolvega en loopt langs Joure, daarna parallel aan de A32, dan loopt de route door boven het Sneekermeergebied langs en vervolgens richting Sneek zelf. Via IJlst loopt de route richting Blauwhuis door naar Workum. Vervolgens loopt de route langs de kust naar Makkum en door naar de Afsluitdijk. Voorbij Lollum trek je de lijn door naar Tzum en Hitzum om via Kiesterzijl naar Franeker te gaan. Van hieruit loopt de route door naar Hatzum en neemt zij een scherpe bocht richting Dronryp en dan rechtstreeks door naar Menaam. Vanaf hier gaat de route door het platteland naar Marsum en door naar Leeuwarden, Snakkerburen en Lekkum. Via Burdaard en Damwald gaat de route door naar Dokkum en Dokkumer Nieuw Zijlen om te eindigen bij Lauwersoog.

Ontdek de routes >

Beleef het zelf

In totaal bevinden zich in Friesland welgeteld 326 oorlogsmonumenten. Samen vertellen zij het unieke, historische verhaal van de provincie Friesland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hieronder volgt nog een korte opsomming van noemenswaardigheden. Elk met haar eigen deel van het totale verhaal.

  • Monument voor Spoorwegpersoneel. In het hoofdstation van Leeuwarden bevindt zich dit monument ter ere van burgerslachtoffers in het verzet.
  • Vrouw op Voedseltocht (De koerierster) in Noorderplantage Leeuwarden. Voor het verzet in Nederland.
  • Monument aan de Kardinaal de Jongweg. Voor Nederlands verzet in Nes.
  • Liberator-monument. Voor geallieerde militairen, specifiek ‘The liberator’ gevechtsvliegtuig en zijn vier overleden bemanningsleden. In Ballum.
  • Hoeder fan é frede. Ter ere van allen (militairen, verzet, vervolgden en burgerslachtoffers). In Driesum.
  • Jakob Klok monument in Damwoude. Voor het Nederlandse verzet en Jakob Klok die een grote rol speelde door tientallen, van wie vele joden, te helpen onderduiken. Hijzelf logeerde op een gegeven moment op 25 verschillende locaties om veilig te blijven.
  • Erehof Lemmer. Begraafplaats voor geallieerde militairen. Hier liggen 44 geallieerde soldaten.
  • Herdenkingsmonument in Akkrum. Voor burgerslachtoffers.
  • Gedenkraam in de Grote Kerk bevindt zich in Ternaard. Voor militairen in dienst van het Nederlandse Koninkrijk 1940-1945, burgerslachtoffers, burgers voormalig Nederlands-Indië en Nederlands verzet.
  • As ’t nedich is, in Ferwerd. Voor het Nederlandse verzet.
  • Oorlogsgraven op begraafplaats Vredenhof op Schiermonnikoog. Hier rusten tientallen geallieerde militairen.
  • De Zaluwhaven in Nationaal Park de Alde Feanen. Het monument is een eerbetoon aan de bemanning van een Britse bommenwerper 'Lancaster R5682' die in 1942 neerstortte.

Deze website gebruikt cookies

Deze website maakt gebruik van cookies (Functioneel, Analytisch, Marketing) die noodzakelijk zijn om de website zo goed mogelijk te laten functioneren. Door op accepteren te klikken, geef je aan hiermee akkoord te gaan.