Leven tussen vluchtheuvels en waterkraters

6 april 2021 | Signe-Sanne Oortgijsen

Verborgen in het landschap liggen cirkelvormige watertjes. Net iets té rond en klein om een natuurlijk meertje te zijn. Maar wat zijn ze dan wel? Hieronder lees je over pingoruïnes en de door mensenhanden gemaakte dobbe`s.

Bij het woord pingo denk ik eerst aan de schattige pinguïn die in de gelijknamige animatieserie te zien is. Het blijkt dat die Pingu heet. Misschien lijken deze woorden zo op elkaar omdat ze uit de Inuit taal komen. Een pingo is een overblijfsel uit de ijstijd toen er gletsjers over ons land gleden en het betekent 'heuvel die groeit'. Je vindt ze daar waar het koud is. In Alaska en Groenland bijvoorbeeld en dat is waar de Inuit wonen. Het is de eeuwig bevroren bodem, de permafrost, waardoor pingo`s ontstaan.

In het noorden van Nederland is het inmiddels te warm voor pingo`s, maar de overblijfselen vind je hier wel: de pingoruïnes. Ergens in de IJstijd kwam op sommige plekken het ijs uit de grond omhoog en vormde een heuvel. Toen het ijs begon te smelten stortte die heuvel als het ware in en bleef er een krater achter, gevuld met water. Een waterkrater. Die bleken heel handig als drinkplaats voor dieren en veel later ook voor mensen en hun vee. Vind je dus ergens in het landschap een meertje omringd door een wal, dan is de kans groot dat je naar een pingoruïne kijkt. Vergis je niet, er zijn namelijk neppingo`s in de omloop. Die noemen we dan een dobbe.

Een dobbe is een poel die van nature is ontstaan of door mensenhanden gegraven. Zo’n poel is namelijk erg handig als reservoir voor blus-of drinkwater. In Friesland komen ze vooral voor in de kwelders. Met een kade eromheen waren dit ook vluchtplaatsen voor het vee tijdens hoogwater. Een vluchtheuvel. En het idee van een vluchtheuvel kennen we natuurlijk al van onze terpen en wierden. Die werden soms ook voorzien van een dobbe. Deze waren niet altijd geschikt als drinkwater voor de mens; omdat ze zo hoog lagen kon ontlasting het water verontreinigen.

De meest bekende dobbe haalde in 2006 wereldwijd het nieuws. Tijdens een hevige herfststorm liep het weideland van het Noorderleech onder water. Een kudde paarden zocht hoger gelegen gebied en verzamelde zich op de rand van de Ozingadobbe. En daar stonden ze dan. Omringd door het zeewater, hutjemutje bij elkaar. Dagenlang werden er pogingen gedaan om de paarden te redden, maar ze kwamen niet van hun voetstuk. Een groep amazones probeerde met hun eigen paarden de kudde te bereiken om zo te laten zien dat er een veilige route was naar het droge. De wereld zat aan het scherm gekluisterd en kreeg collectief kippenvel bij het zien hoe de amazones met de kudde in hun kielzog naar de dijk draafden.

Inmiddels is die dobbe een kunstobject geworden. Hij wacht op je in het kweldergebied bij Marrum. Een wandelroute brengt je langs de dobbe en leidt je door dit landschap, dat voor verschillende vogels een geboortegrond is. Daarom is de toegang beperkt, zodat de vogels kunnen broeden. Voor de pingoruïnes moet je naar het veenlandschap tussen Veenklooster en Twijzel. De kraters liggen daar lukraak tussen de strakke rechte percelen van voormalige veenafgravingen. De Bootsma`s poel ligt aan de wandelroute door de Twijzelermieden en is met laarzen aan bereikbaar.