Waterbeleefroute: Waterstadstour | Potmarge Leeuwarden
Vaarroute door een deel van de Leeuwarder binnenstad met een wonderschoon uitstapje naar de monumentale rivier de Potmarge. Vanaf het water bekijk je bijzondere plekken die iets vertellen over de watergeschiedenis van de stad: hoe ging het er vroeger eigenlijk aan toe op de markten en langs de handelskades? En wat was de band tussen het Potmargegebied en de stad?
Boot huren in Friesland
Heb je zelf geen boot? Geen probleem! In Friesland zijn ze op verschillende plekken boten te huur.
Bruggen in Friesland
Op deze route bevinden zich een aantal bruggen. Bekijk de informatie over bruggen in de Watersport App van de Provinsje Fryslân!
Opgeruimd vaart netjes!
Vanzelfsprekend gooi je nóóit afval in het water. En kom je onderweg op het water zwerfafval tegen? Neem het mee op je boot en deponeer het bij de eerstvolgende afvalbak.
Dit ga je zien
Willemskade
De historische schepen langs de noordzijde van de Willemskade herinneren aan de tijd dat Leeuwarden barstte van de handels- en overslagactiviteiten.
Schavernek
Het Schavernek was in de vroegmoderne tijd een beetje het ‘centraal station’ van Leeuwarden. Klein verschil: je pakte er de trekschuit, in plaats van de trein. De reis ging naar Harlingen en Bolsward of uiteindelijk naar de Waddeneilanden.
Stadswaag
Even lekker genieten in deze lunchroom in het centrum van Leeuwarden met Nederlandse keuken. Wij bieden ruimte aan 45 gasten en hebben ook nog 124 plaatsen op het terras. Parkeren is betaald.
Het Naauw
Het Naauw is, zoals de naam al doet vermoeden, een beetje nauw. Dat heeft zo zijn voor- en zijn nadelen. Hoe losten de schippers en kooplieden van vroeger het op wanneer ze elkaar hier moesten passeren?
De Brol & De Bierkade
In de Middeleeuwen was bier dé drank van het volk. 'Gewoon' regen- en grachtwater was niet veilig om te drinken. Maar wist je ook dat een lekker Haarlemmer biertje in het Leeuwarden van 1487 zorgde voor een heus Bieroproer? Proost!
Potmargewal
In de vele moestuintjes en kassen werd groente verbouwd voor de inwoners van de binnenstad. Via kleine opvaartjes konden de verse producten gemakkelijk van de Potmarge naar het centrum verscheept worden.
WaterCampus
In het waterverhaal van Leeuwarden mag de WaterCampus niet ontbreken. Het is wel een flinke sprong in de tijd: van bierkades en lusttuinen in de Gouden Eeuw naar het hypermoderne, golvende gebouw van Wetsus, boegbeeld van de campus. De WaterCampus v...
Villa Vaartzicht
Villa Vaartzicht werd in 1874 gebouwd voor de heer Bernhardus Hopperus Buma, oud-burgemeester van Kollumerland. Hij kocht de villa én zo’n 1200 m2 tuinbouwgrond er omheen. Daarop werd voedsel verbouwd voor het weeshuis dat hij onder zijn hoede had g...
Waterspeelplaats
Bij de Waterspeelplaats is er gelegenheid om de boot even aan te leggen. Leuk voor de kids!
Willemskade
De historische schepen langs de noordzijde van de Willemskade herinneren aan de tijd dat Leeuwarden barstte van de handels- en overslagactiviteiten.
Beschrijving
Willemskade
De historische schepen langs de noordzijde van de Willemskade herinneren aan de tijd dat Leeuwarden barstte van de handels- en overslagactiviteiten.
Startpunt: Willemskade
Ahoy, welkom op de Willemskade! Schippers zonder boot kunnen voor informatie over verhuurmogelijkheden terecht bij VVV Leeuwarden, hier vlakbij aan de voet van de Achmeatoren. Tip: kies een fluisterbootje. Elektrisch, wendbaar en van alle gemakken voorzien. Heel wat anders dan de bakbeesten van weleer die je hier in de Museumhaven van Leeuwarden ziet liggen... De historische schepen langs de noordzijde van de Willemskade herinneren aan de tijd dat Leeuwarden barstte van de handels- en overslagactiviteiten. Vlaggenschip en pronkstuk is de gerestaureerde Stanfries X, waarmee in de 19e eeuw lijndiensten onderhouden werden naar Rotterdam, Gouda en Amsterdam. Bootje geregeld en klaar voor vertrek? Vaar snel naar het Schavernek. Daar wacht onze gids Douwe jullie op.
Tussenstop 1: Schavernek
Het Schavernek was in de vroegmoderne tijd een beetje het ‘centraal station’ van Leeuwarden. Klein verschil: je pakte er de trekschuit, in plaats van de trein. De reis ging naar Harlingen en Bolsward of uiteindelijk naar de Waddeneilanden.
Tussenstop 2: De Waag
Van 1598 tot 1880 werden bij de Waag delicate handelswaar zoals romige boter, vette vis en geurige kaas op kwaliteit en gewicht beoordeeld. Onder de luifels lag de handelswaar uitgestald en was het een drukte van belang. Zie je het al voor je? De luifels zijn er nog steeds! Na twee eeuwen dienst werd de Waag helaas te klein. De functie van publiek weeghuis verhuisde naar het Beursgebouw aan de Wirdumerdijk. De Waag deed nog wel dienst als onderkomen voor de Stedelijke Muzykschool. De zolder was al in 1841 omgebouwd tot een oefenzaaltje; nóg meer leven in de brouwerij.
Net zoals op de Voorstreek kon je bij de Waag en op de Nieuwestad voor allerlei producten terecht. Aan de noordzijde trof je van de Nieuwe Pijp tot aan de Grote Kerkstraat de Deinumer Zuupmarkt; daar werd geen bier verkocht, maar karnemelk. Aan de andere kan van de Nieuwestad bevond zich de Vleesmarkt. De marktjes werden bevoorraad vanaf het water. Wel negen kilometer gracht liep er door de Leeuwarder binnenstad. Maar grachten veranderden in straten en van al dat water bleef er maar twee kilometer over. Onder de Lange Pijp zie je die geschiedenis nog duidelijk terug aan de dichtgemetselde pijpen.
Tussenstop 3: Het Naauw
Het Naauw is, zoals de naam al doet vermoeden, een beetje nauw. Dat heeft zo zijn voor- en zijn nadelen. Hoe losten de schippers en kooplieden van vroeger het op wanneer ze elkaar hier moesten passeren?
Tussenstop 4: De Brol & De Bierkade
In de Middeleeuwen was bier dé drank van het volk. 'Gewoon' regen- en grachtwater was niet veilig om te drinken. Maar wist je ook dat een lekker Haarlemmer biertje in het Leeuwarden van 1487 zorgde voor een heus Bieroproer? Proost!
Tussenstop 5: Over de Weaze naar de Potmargewal
We varen over de Weaze naar de oude rivier de Potmarge, een naam die in de zeventiende eeuw voor het eerst in de geschriften opduikt, maar waarschijnlijk al veel ouder is. In die tijd raakte de binnenstad van Leeuwarden steeds meer volgebouwd en bleef er voor de welgestelden weinig plek over voor vertier in de natuur en het verbouwen van bloemen en gewassen. De vruchtbare oevers van de Potmarge leenden zich uitstekend voor dit soort activiteiten. Dat vond ook de geliefde regentes Maria Louise van Hessen-Kassel, beter bekend als Marijke Muoi. In 1721 kocht zij een stuk land langs de Potmarge en experimenteerde daar enthousiast met het verbouwen van vernieuwende gewassen, zoals de aardappel – in die tijd nog een exotisch, nieuw product. Na Marijkes overlijden in 1765 kwamen de tuinderijen langs de Potmarge meer en meer in handen van ‘gewone’ tuinders. Zo kreeg het Potmargegebied een nieuwe functie: in de vele moestuintjes en kassen werd groente verbouwd voor de inwoners van de binnenstad. Via kleine opvaartjes konden de verse producten gemakkelijk van de Potmarge naar het centrum verscheept worden. Hoe dat eruit moet hebben gezien? Het Fries Film Archief dook de archieven in en vond prachtige historische beelden van de tuinderijen langs Potmarge, de opvaartjes en de Johannes de Doperkerk. Bekijk hieronder de montage. Geluid aan!
Tussenstop 6: WaterCampus
In het waterverhaal van Leeuwarden mag de WaterCampus niet ontbreken. Het is wel een flinke sprong in de tijd: van bierkades en lusttuinen in de Gouden Eeuw naar het hypermoderne, golvende gebouw van Wetsus, boegbeeld van de campus. De WaterCampus vormt het hart van de Nederlandse en Europese watersector; hier treffen wetenschappers en bedrijven die zich met watertechnologie bezighouden elkaar.
Vlakbij het gebouw van Wetsus tref je de WaterBar, een markant kunstwerk in de vorm van een H20-molecuul, gerealiseerd in het Culturele Hoofdstadjaar 2018. De Waterbar is ontworpen door het kunstenaarsduo Groenewoud/Buij en is op aanvraag open voor events en gezelschappen. Klik op onderstaande websitelink voor meer informatie.
Tussenstop 7: Keerpunt: Villa Vaartzicht
Villa Vaartzicht werd in 1874 gebouwd voor de heer Bernhardus Hopperus Buma, oud-burgemeester van Kollumerland. Hij kocht de villa én zo’n 1200 m2 tuinbouwgrond er omheen. Daarop werd voedsel verbouwd voor het weeshuis dat hij onder zijn hoede had genomen. Bleef er aan het einde van de rit wat groente over? Dan verscheepte hij die handel naar de markten in de stad. Ook wij gaan vanaf dit punt terug naar de stad. Keer de boot en de app brengt je terug naar de Willemskade, waar ons vaaravontuur begon. Liever nog wat langer genieten van de natuur? Leg dan aan bij punt 9: de Waterspeelplaats!
Tussenstop 8: Waterspeelplaats
Nog geen zin om terug te keren naar de binnenstad? Bij de Waterspeelplaats (punt 9) is er gelegenheid om de boot even aan te leggen. Leuk voor de kids!
Wie tijdens de vaarpauze eens goed naar het water tuurt, ziet dat de Potmarge tot wel\n een meter diep mooi helder is. Dat lijkt nu vanzelfsprekend, maar is dat zeker niet: met de komst van fabrieken verdween het groene karakter van dit gebied en raakte het water vervuild. Sinds 2000 is in het kader\n van ‘De Blauwe Diamant: Waterplan Leeuwarden’ hard gewerkt om het water\n schoon te maken én te houden.
Eindpunt: Willemskade
Terug aan de wal en zin om de zeemansbenen nog een stukje over ’t land te bewegen? Neem een kijkje in Blokhuispoort! Dit voormalige huis van bewaring doet tegenwoordig dienst als hét culturele hart van Leeuwarden. Het gebouw in de huidige vorm stamt uit de tweede helft van de negentiende eeuw, maar al in 1499 stond er op deze plek het ‘Blokhuis’: een groot fort dat de stad aan de zuidoostkant beschermde tegen vijanden en vanaf 1580 de functie kreeg van gevangenis.
Willemskade
De historische schepen langs de noordzijde van de Willemskade herinneren aan de tijd dat Leeuwarden barstte van de handels- en overslagactiviteiten.