Dijken, Torens en Vissers
Minnertsga
Tijdens deze 13 km lange wandeltocht wandel je vanuit de oude kerk in Minnertsga door het kleilandschap de Grote Noorderpolder binnendijks over de langgerekte kwelderrug welke dateert al van de tiende/elfde eeuw.
Via voormalige stinsen loop je naar Dijkshoek, de hoek waar de oude Armendijk en de Griene Dyk bij elkaar komen. Deze slibde omstreeks het jaar 1550 de voormalige Middelzee dicht, De Armendijk vormde toen de grens tussen de Middelzee en de Waddenzee. Wanneer je bij buurtschap Westhoek, de oude zeedijk beklimt, vind je boven op deze Armendijk de terminus van Dijkshoek, de stenen grenspaal uit het jaar 1559, die het oude land afgrensde van het nieuwe land, het Bildt.
Koehoal
In Koehoal wandel je langs de oude Duitse bunker, die nog dateert van …
Minnertsga
Tijdens deze 13 km lange wandeltocht wandel je vanuit de oude kerk in Minnertsga door het kleilandschap de Grote Noorderpolder binnendijks over de langgerekte kwelderrug welke dateert al van de tiende/elfde eeuw.
Via voormalige stinsen loop je naar Dijkshoek, de hoek waar de oude Armendijk en de Griene Dyk bij elkaar komen. Deze slibde omstreeks het jaar 1550 de voormalige Middelzee dicht, De Armendijk vormde toen de grens tussen de Middelzee en de Waddenzee. Wanneer je bij buurtschap Westhoek, de oude zeedijk beklimt, vind je boven op deze Armendijk de terminus van Dijkshoek, de stenen grenspaal uit het jaar 1559, die het oude land afgrensde van het nieuwe land, het Bildt.
Koehoal
In Koehoal wandel je langs de oude Duitse bunker, die nog dateert van de Tweede Wereldoorlog, toen hier aan de Waddenzeekust een grote groep Duitse soldaten was gelegerd met onder andere luchtafweergeschut. Hier komen de lagere binnendijk en de veel hogere Waddenzeedijk op Deltahoogte bij elkaar, om in de richting van Koehool westelijk als buitendijk verder te gaan.
In Koehool gaan je bij de Deltadijk binnendijks naar beneden. Hier werd in het jaar 1182 het klooster Lidlum (ook wel Mariëndal genoemd) gesticht; een Norbertijner abdij, die een dochterklooster van Klooster Mariëngaarde (bij Hallum) was. Na alle overstromingen, oorlogen, brand en herbouw is dit klooster uiteindelijk als gevolg van de Reformatie opgeheven en afgebroken.
Het haringvissersmonument De Waadfisker van Koehool herinnert ons hier nu nog aan de vroegere visserij op onder andere haring, bot, poon, rog, tong, schol, schar, tarbot en ansjovis. De ongeveer 100 vissershuisjes die hier zo'n 55 jaar geleden nog in Koehool stonden, zijn voor het overgrote deel allemaal afgebroken en verwijderd als gevolg van de aanleg van de nieuwe Waddenzeedijk op Deltahoogte.
Tzummarum
In Tzummarum vind je de dorpsterp, waar naast de immense dorpskerk met veel oudere toren, nog het eeuwenoude vicarishuis staat, dat is opgebouwd met kloostermoppen, de zogenoemde 'âlde Friezen'. Daarna wandel je een eindje terug om dan langs het oude treinstation van de voormalige spoorlijn Stiens-Harlingen (van de Noord Friese Lokaal Spoorweg) het dorp weer uit te lopen.
Firdgum
In Firdgum ga je eerst naar het kerkhof, waarop de nog resterende kerktoren van de in 1794 afgebroken dorpskerk fier overeind staat in de mist. Ook deze kerktoren is opgebouwd op heel oude kloostermoppen. Bezoek ook de Yeb Hettinga Skoalle, waarin het archeologisch steunpunt van deze streek is gevestigd. Tegenover dit museum is inmiddels de reconstructie van het zogenoemde 'zodenhuis' gerealiseerd.
Het spoor terug naar Minnertsga
Via een veldpad, het voormalige spoorlijntracé tussen Minnertsga en Tzummarum, loop je via de restanten van dit spoortracé en over een smal bruggetje, dat is gebouwd op de oude landhoofden van deze voormalige spoorlijn, weer terug te lopen naar Minnertsga.
Dit ga je zien
Minnertsga (Minnertsgea)
Naast het bezoeken van de imposante Menardskerk, kun je ook prima de omgeving van het dorp ontdekken. Het UNESCO Werelderfgoed de Waddenzee is op een paar kilometers afstand. Je kunt de zilte zeelucht ruiken.
de Waadfisker
Dit kunstwerk herinnert aan de kustvisserij in de gemeente Franekeradeel en Het Bildt.
Bunker Koehoal
De enige overgebleven bunker van Stelling Koehoal is een blijvende herinnering van de luchtoorlog boven Friesland.
Tzummarum (Tsjummearum)
Tzummarum, een prachtig en levendig dorp gelegen in een agrarisch gebied, op een steenworp van UNESCO Werelderfgoed Waddenzee in het noordwesten van Friesland. Dit dorp heeft een ruim aanbod van horecagelegenheden, diverse winkels en een recreatiepark.
Sint-Martinuskerk Tzummarum
Neogotische kerk. De sierlijke toren met rijke plastiek van blindnissen. De relatief nieuwe kruiskerk is een ontwerp van Herman Rudolf Stoett. De kerk heeft een Van Dam Orgel.
Sint-Martinuskerk Tzummarum
Sint-Martinuskerk Tzummarum
Sint-Martinuskerk
Tsjerkepead 1
8851 EV Tzummarum
Sint-Nicolaastoren Firdgum
Een bijzonder gezicht: de kerkloze toren die op een verhoogd kerkhof in het kleine terpdorpje Firdgum staat.
Firdgum (Furdgum)
Firdgum,een klein terpdorp nabij UNESCO Werelderfgoed Waddenzee. Een dorp te herkennen aan zijn unieke kerktoren. Bezoek ook het Yep Hettinga Museum en bewonder de archeologisch schatten die gevonden zijn. Firdgum heeft een Toeristisch Overstap Punt.
TOP Firdgum/Koehool
Vanaf Toeristisch Overstap Punt Firdgum/Koehool kun je zo het gebied rondom Unesco Werelderfgoed De Wadden intrekken!
Yeb Hettinga Museum
Het Yeb Hettinga Museum is gevestigd in de oude school van Firdgum. Naast het museum is een oorspronkelijke terpwoning nagebouwd, een zodenhuis zoals die aan het begin van de jaartelling op deze plek moet hebben gestaan.
Beschrijving
Vanuit de kerk lopen we in westelijke richting naar de Stasjonsstrjitte (tweede straat rechts) Aan de eerste straat rechts ligt het voormalig stationsgebouw van Minnertscha. De straat gaat over in de Lange Dyk.
Hier loop je de ruimte in, een open landschap met hier en daar een boerderij.
We kruisen de Hearewei en gaan bij de volgende kruising links de Hoarnestreek in. Deze weg was de voormalige zeedijk.
De Hearewei en de Hoarnestreek liggen op langgerekte kwelderruggen die, doordat zij hoger lagen, geschikt waren voor bewoning.
De eerste grote boerderij aan de Hoarnestreek is Groot-Lammema, een voormalige State. Er is niets meer terug te vinden van deze State. Op de plaats van de State bevindt zich nu een boerderij Great Lammema met twee natuurstenen hekpijlers bekroond door brullende wapenleeuwen die wapens dragen (18e eeuw).
Wanneer we verder lopen zien we aan de linkerhand twee terpen, aardappelvelden wisselen elkaar af met suikerbieten velden of tarwe. Barradeel is een typische bouwstreek.
Bij de Camstrawei gaan we rechtsaf richting Dijkshoek, het ligt daar waar twee dijken in een haakse bocht bij elkaar komen, de Armendijk en de Griene Dyk. Dit was de grens met de oude Middelzee. De Middelzee slibde hier dicht en werd definitief van de Waddenzee afgesloten met de Armendijk.
Wanneer je op de dijk loopt zie je een natuurstenen grenspaal. De Terminus van Dijkshoek.
De Camstrawei zet zich voort in een kaarsrechte weg (linksaf Sedyk) langs de oude dijk. Hier loop je tussen de schapen en langs kleine voormalig vissershuisjes of die van dijkwerkers.
Aan het eind van deze weg begint buurtschap Koehoal. Hier kun je de oude bunker bezichtigen.
Ook staat hier het momument de Waadfisker wat ons herinnert aan de vissers die hun vis vanuit hier naar Tzummarum en verder inlands vervoerden. De vloot van Koehoal bestond uit 13 boten, men viste op Zuiderzeeharing.
De aanleg van de Afsluitdijk zorgde ervoor dat de haring verdween.
Na Koehoal wandelen we zuidwaarts langs de Skilleane naar Tzummarum. Deze loop je uit en dan rechts en gelijk weer links de Sinaedawei op.
We lopen door naar Tzummarum en houden als baken de kerktoren aan.
Bij de dorpsstraat, de Bourren, aangekomen gaan we rechtsaf richting de kerk.
Vanuit het dorpshart gaan we na de Plattekoeksteech linksaf. Deze inslaan en bij de kleine rode huizen, die als een trein van wagons uitgelijnd staan, rechtsaf.
Bij de Hearewei rechts af. Weg volgen en bij de splitsing rechtsaf.
In de verte zien we de toren van Firdgum. Bij de kruising naar rechts is een pad die naar de terp leidt. Hier kun je het Yep Hettinga Museum & Zodenhuis bezoeken.
Vervolgens gaan we via de Hearewei richting Minnertsga.
Bij de boerderij Groot Folta of Flopta (een voormalige stins) is nog een gevelsteentje zichtbaar van een gouden klokop een blauw veld. Bij een aantal boerderijen onderweg kun je terecht voor diverse lokale producten.
Bij boerderij Klein Tjessinga gaan we rechts het pad op langs de windmolens.
Bijna aan het einde van dit pad zien we links een bordje bij een landweg staan met de tekst 'eigen weg. Bestreden op eigen risico' Dit was voorheen een stuk van de spoorlijn Minnertsga-Tzummarum. We lopen over een bruggetje en het einde van het pad komt uit op de Stationsstraat waar we rechtsaf gaan.
We eindigen onze wandeltocht bij de kerk van Minnertsga.
- 52
- 42
- 33
- 30
- 32
- 62
- 61
- 37
- 77
- 79
- 72
- 75
- 45
- 51
- 54