Akkrum-IJlst | Canadian Trail: etappe 2
Tijdens de gehele bezetting woedt een felle strijd in het luchtruim boven Friesland. Geallieerde bommenwerpers die op weg zijn naar doelen in Duitsland worden voortdurend belaagd door Duitse (nacht)jagers die opstijgen vanaf de ‘Fliegerhorst Leeuwarden’. Met honderden slachtoffers als gevolg. In de directe nabijheid van deze route door Friesland zijn o.a. toestellen neergekomen in Sonnega, Offingawier, Hieslum, maar ook in het IJsselmeer.
Op veel begraafplaatsen zijn witte grafzerken een tastbare en opvallende herinnering aan de luchtoorlog boven Friesland, zoals in Wolvega, Workum en Makkum. Een aanzienlijk aantal bemanningsleden overleeft de crash na beschietingen en wordt door Friese burgers in veiligheid gebracht. Friese verzetsmensen proberen met gevaar voor eigen leven piloten naar Engeland te krijgen. Andere vliegeniers duiken onder bij Friese gezinnen en blijven tot na de bevrijding.
Tijdens de be…
Tijdens de gehele bezetting woedt een felle strijd in het luchtruim boven Friesland. Geallieerde bommenwerpers die op weg zijn naar doelen in Duitsland worden voortdurend belaagd door Duitse (nacht)jagers die opstijgen vanaf de ‘Fliegerhorst Leeuwarden’. Met honderden slachtoffers als gevolg. In de directe nabijheid van deze route door Friesland zijn o.a. toestellen neergekomen in Sonnega, Offingawier, Hieslum, maar ook in het IJsselmeer.
Op veel begraafplaatsen zijn witte grafzerken een tastbare en opvallende herinnering aan de luchtoorlog boven Friesland, zoals in Wolvega, Workum en Makkum. Een aanzienlijk aantal bemanningsleden overleeft de crash na beschietingen en wordt door Friese burgers in veiligheid gebracht. Friese verzetsmensen proberen met gevaar voor eigen leven piloten naar Engeland te krijgen. Andere vliegeniers duiken onder bij Friese gezinnen en blijven tot na de bevrijding.
Tijdens de bezetting liggen Friesland, Groningen en Drenthe in de frontlinie van de luchtoorlog. Veel geallieerde vliegroutes naar Duitsland liggen boven deze provincies. Vooral bij bombardementen op Noord-Duitse steden is het een komen en gaan van honderden zware bommenwerpers. In eerste instantie gebeurt dit alleen 's nachts, maar vanaf 1943 ook overdag.
Ter bescherming bouwt de bezetter een geduchte verdedigingsgordel. Steden en belangrijke militaire doelen worden beveiligd door luchtafweergeschut. In Friesland staat luchtafweergeschut op de Waddeneilanden, de kuststrook van Het Bildt, in Harlingen, Lemmer, Franeker en Gaasterland en in de omgeving van het vliegveld Leeuwarden.
Duitse observatieposten geven de Flieger Abwehr Kanone (Flak) aanwijzingen om de geallieerde vliegtuigen uit de lucht te halen. Radarpeilstations kunnen vijandelijke vliegtuigen al signaleren op een afstand van 120 tot 150 kilometer. De Duitse radarstellingen in Friesland zijn 'Schlei' (Zeelt) op Schiermonnikoog, 'Tiger' (Tijger) op Terschelling en 'Eisbär' (IJsbeer) bij Sondel in Gaasterland.
Flak alléén blijkt echter niet voldoende om de geallieerde bommenwerpers te onderscheppen. In de eerste twee jaar van de oorlog worden op acht Nederlandse vliegvelden, waaronder Leeuwarden, nachtjager-eenheden gestationeerd. Hiervandaan schieten Duitse piloten honderden geallieerde vliegtuigen neer. De meeste komen terecht in Friesland, Groningen, Noord-Drenthe, in het IJsselmeer en in het Waddengebied.
De luchtoorlog maakt veel slachtoffers. In Friesland storten tijdens de oorlogsjaren naar schatting zo’n 450 geallieerde toestellen en zo’n 150 Duitse jagers neer. Op deze plek, in de weilanden bij Offingawier, stort op 11 december 1943 een Amerikaanse bommenwerper van het type B-17, bijgenaamd ‘Flying Fortress’ neer. Al boven de provincie Groningen zet een aantal Duitse jagers de aanval in en mede daardoor raakt de machine dusdanig beschadigd, dat meerdere bemanningsleden besluiten de aangeschoten B-17 te verlaten. Zij komen behouden aan de grond. Zijluikschutters Howard G. Hall en buikkoepelschutter Wilfred M. Husband, die tijdens de onophoudelijke aanvallen gedood worden, worden in de wrakstukken aangetroffen.
Omgekomen geallieerde bemanningsleden worden meestal op de dichtstbijzijnde begraafplaats begraven. Duitse slachtoffers worden naar de Noorderbegraafplaats in Leeuwarden gebracht. Overlevende geallieerde vliegers komen in krijgsgevangenschap of duiken onder met behulp van het verzet. Talloze vliegers worden tot op de dag van vandaag vermist. Sommigen van hen zijn als onbekenden begraven.
Na de oorlog zijn de Amerikaanse slachtoffers herbegraven op de American Military Cemetery in Margraten. De omgekomen Duitsers zijn na de bevrijding bijgezet op de Duitse oorlogsbegraafplaats in Ysselsteyn bij Venray. Britten, Nieuw-Zeelanders, Australiërs, Zuid-Afrikanen en Canadezen rusten tot op de dag van vandaag, samen met Polen en Tsjechen op zevenenvijftig verschillende begraafplaatsen in de provincie. Van 511 is de naam bekend; de anderen hebben een naamloos graf.
Kijk voor meer informatie op www.luchtoorlogfriesland.nl
Liberation Route Europe is een transnationaal gedenkteken. Een route die herdenkingsplekken en verhalen uit heel Europa met elkaar verbindt. Kijk voor meer informatie op www.liberationroute.com
Dit ga je zien
Startpunt:
Wandelknooppunt 19
Akkrum
Navigeer naar startpunt
Wandelknooppunt 19
Akkrum
Navigeer naar startpunt
Terherne (Terhorne)
Terherne staat bekend als Kameleondorp en is een eiland in het Sneekermeer. Aan de ene kant vind je het meer en aan de andere kant de Terhernster poelen.
Veerpont Fietsa Versa (Terherne)
-Komt u aan als de pont er niet ligt? Pak per persoon (ook kleine kinderen) één van de 12 stokken als reservering voor de volgende afvaart. U kunt de schipper bellen om aan te geven dat u wilt overvaren. -Laatste afvaart: Terherne een half uur...
Bombardement sluis Terherne
Op 11 november 1944 kregen piloten van de Royal Canadian Air Force, die hun basis hadden op vliegveld Welschap bij Eindhoven, de opdracht om in twee groepen de sluis bij Terherne te bombarderen.
Bombardement sluis Terherne
Op 11 november 1944 kregen piloten van de Royal Canadian Air Force, die hun basis hadden op vliegveld Welschap bij Eindhoven, de opdracht om in twee groepen de sluis bij Terherne te bombarderen. De reden voor het bombardement op de sluis van Terherne was het beperken van (Duitse) vervoersbewegingen. Het sluiscomplex lag in de belangrijkste scheepvaartroute van Duitsland via Groningen naar de Randstad waarlangs de Duitsers goederen en militair materieel vervoerden.
Nadat in september door de spoorwegstaking het railvervoer al behoorlijk was verstoord, volgden in de maanden daarna acties tegen het scheepvaartverkeer. Het zuiden van het land was dan wel bevrijd, in de andere delen moest nog zwaar strijd worden geleverd.
Zo ook op die 11e november even na negen uur in de ochtend toen de twee groepen Hawker Typhoon jachtbommenwerpers kort na elkaar vanuit Eindhoven voor hun missie vertrokken. Rond 10.00 uur werd vanaf het noorden de sluis in Terherne voor het eerst gebombardeerd en rond 10.30 uur nog een keer.
De gevolgen waren enorm voor de mensen die op de sluis woonden. De vrouwen van beide sluiswachters, een baby van één jaar en een Duitse soldaat kwamen om het leven. Ook raakte het toestel van piloot John Gordon Fraser zodanig beschadigd dat hij een noodlanding moest maken bij St. Johannesga. Het effect van het bombardement was ook dat de noordelijke doorgang weliswaar plat lag en niet meer gebruikt kon worden, maar de zuidelijke doorgang nog steeds open en bruikbaar bleef.
Tegenwoordig is er over de zuidelijke doorgang een schiphuis gebouwd voor het Statenjacht van de provincie Fryslân. Op de plaats van de sluiswachterswoning aan de zuidkant is een nieuw gebouw geplaatst, dat dienst doet als gastenverblijf voor de provincie.
Op de noordelijke pier is een monument geplaatst ter nagedachtenis aan de omgekomen bewoners van de sluis. Dit monument is op 10 november 1985 onthuld door Hattum Hoekstra, zoon van 1e sluiswachter Wiemer en Tietje Hoekstra. Sindsdien vindt de dodenherdenking in Terherne altijd bij de oude sluis plaats en hebben de kinderen van basisschool ‘It Kampke’ het monument geadopteerd.
Gedenksteen voor Gesneuvelde Canadezen
De ‘Gedenksteen voor Gesneuvelde Canadezen’ in de buitenmuur van de Martinikerk in Sneek is opgericht ter nagedachtenis aan de zes Canadese militairen die kort na de bevrijding van de stad zijn gesneuveld.
Gedenksteen voor Gesneuvelde Canadezen
De ‘Gedenksteen voor Gesneuvelde Canadezen’ in de buitenmuur van de Martinikerk in Sneek is opgericht ter nagedachtenis aan de zes Canadese militairen die kort na de bevrijding van de stad zijn gesneuveld. De namen van de zes slachtoffers luiden: A. Cockburn, W.L. Jackson, G.W. Ouderkirk, H.H. Pennell, Fr.R. Shepherd en S.W. White. De militairen maakten deel uit van The Queen’s Own Rifles of Canada. Zij sneuvelden op 15 en 16 april 1945 tijdens krijgshandelingen in de omgeving van het dorp Wons, bij de Afsluitdijk. Op 17 april 1945 zijn de gesneuvelde militairen begraven op de Algemene begraafplaats te Sneek en op 25 maart 1946 herbegraven op het Canadese ereveld te Holten.
Op 16 april 1945 waren grote delen van Friesland bevrijd. In het westen en zuidwesten van de provincie was het zover nog niet. Enkele duizenden Duitse soldaten hadden zich verzameld in de Friese havenplaatsen en rond de Afsluitdijk. Zij probeerden nog de oversteek te maken naar Noord-Holland dat nog stevig in Duitse handen was.
De Canadezen wilden voorkomen dat de Duitsers zich in Noord-Holland verder versterkten. Mede daarom zetten zij vanaf 16 april de aanval in op de Kop van de Afsluitdijk. De infanterie van Queens Own Rifles of Canada was één van de eenheden die hierbij betrokken was. Op 16 april vertrokken zij vanuit Bolsward in de richting van de Afsluitdijk, ondersteund door tanks van de Sherbrooke Fusiliers.
In het open Friese landschap waren de Canadezen op de weg erg zichtbaar en dus kwetsbaar. Vlak voor een brug bij Hayum openden de Duitsers het vuur. De Canadees Orville Cook zat in één van de voorste voertuigen. Over wat er daarna gebeurde schreef hij het volgende:
"Ik zat eerst rechts, maar kwam later in het linker compartiment van onze carrier. Dat was mijn geluk. Bij de strijd met de Duitsers die volgde, was ik de enige die niet geraakt werd. Ze lieten ons ver komen en schoten drie keer raak. Er kwam rook uit het rechter compartiment van mijn carrier. Ik sprong eruit en ben naar de andere kant gerend om de sergeant eruit te halen en hoe ik dat voor elkaar kreeg, weet ik niet meer. Ik legde hem op de weg. De bestuurder was de volgende die ik eruit haalde en op de weg neerlegde. Ik heb ze beiden morfine toegediend en gaf ze een sigaret.
De sergeant zei: ga terug en vertel de A compagnie waar het vuur is en 'make sure they get those jerry (Duitse) bastards for this one'. De soldaten in de voorste carrier waren op slag dood.”
De Duitsers hadden aan de westkant van de brug verschillende stukken luchtafweergeschut verdekt opgesteld. De licht gepantserde carriers waren niet opgewassen tegen de 20 mm. en 40 mm. granaten. In het voorste voertuig sneuvelden Alexander Cockburn, Walter Leslie Jackson, Gordon William Ouderkirk, Harry Horace Pennell en Walter Samuel White. Verder vielen er aan Canadese kant ook meerdere gewonden waaronder de mannen in het voertuig van Orville Cook.
Vrijwel direct nadat duidelijk was waar het Duitse geschut stond opgesteld rekenden de Queens of Own Rifles samen met enkele tanks van de Sherbrooke Fusiliers alsnog af met de Duitse weerstand. De resterende verdedigers gaven zich uiteindelijk over.
De gevechten bij Wons en Pingjum zouden de laatste plek zijn waar soldaten van de Queens Own Rifles of Canada sneuvelden. Het was daarom de expliciete wens van de veteranen om in Wons hun monument te plaatsen. Op deze Honour Roll staan de namen van hun kameraden die vanaf D-Day tot de bevrijding het leven lieten.
Sneek (Snits)
Elfstedenstad Sneek is een levendige stad in Zuidwest Friesland met een groot winkelaanbod en vele gezellige terrasjes in het centrum.
IJlst (Drylts)
Elfstedenstadje IJlst ligt vlakbij Sneek en staat bekend als de houtstad van Friesland.
Eindpunt:
Wandelknooppunt 91
IJlst
Navigeer naar eindpunt
Wandelknooppunt 91
IJlst
Navigeer naar eindpunt
Beschrijving
Startpunt:
Wandelknooppunt 19
Akkrum
Navigeer naar startpunt
Het verhaal van de Bevrijding van West-Europa is een boek met vele hoofdstukken, waarvan sommige al voor het begin van de oorlog in 1939 beginnen en andere vaak pas jaren na het einde van het conflict in 1945 eindigen. Via de Liberation Route kom je meer te weten over de verhaallijnen, belangrijke militaire gebeurtenissen, persoonlijke verhalen en biografieën uit de tweede wereldoorlog in Europa. Kijk op www.liberationroute.com voor meer routes, fragmenten en verhalen.
Eindpunt:
Wandelknooppunt 91
IJlst
Navigeer naar eindpunt
- 19
- 13
- 64
- 63
- 65
- 19
- 60
- 50
- 43
- 41
- 42
- 70
- 71
- 91